فهرست مطالب

عنوان صفحه

سوختگي‌ها1

الف) ساختمان پوست... 1

ب) تعريف و درجات سوختگي.. 1

ج) اصول كلي كمك‌هاي اوليه در سوختگي‌ها3

د) انواع سوختگي و كمك‌هاي اوليه آن‌ها3

1. سوختگي با آتش.... 3

2. سوختگي با مواد شيميايي.. 4

3. سوختگي با جريان برق.. 5

4. سوختگي ناشي از اشعه. 6

مسموميت‌ها7

الف) تعريف سم و مسموميت... 7

ب) راه‌هاي ورود سموم به بدن.. 7

1. مسموميت‌هاي گوارشي.. 8

2. مسموميت‌هاي تنفسي.. 10

3. مسموميت‌هاي تماسي.. 11

4. مسوميت‌هاي تزريقي.. 11

 

سوختگي‌ها

الف) ساختمان پوست

جزئي از دستگاه محافظ بدن است كه سطح خارجي بدن را پوشانيده و آن را در مقابل عوامل خارجي محافظت مي‌نمايد.

ساختمان پوست از سه لايه تشكيل شده است. اين لايه‌ها از سطح به عمق به ترتيب عبارتند از: رو پوست (اپي‌درم)، پوست (درم)، زير پوست (آندودرم). كه در شكل زير نشان داده شده است.

ب) تعريف و درجات سوختگي

ضايعاتي كه در اثر حرارت، مواد شيميايي، جريان برق و مواد راديواكتيو در بافت‌هاي مختلف ايجاد مي‌شود را سوختگي مي‌نامند.

سوختگي‌ها براساس عمق، وسعت، محل آن و نسبت سطح سوختگي به تمام بدن به سه نوع خطرناك (درجه3)، متوسط (درجه2) و جزئي (درجه1) تقسيم مي‌گردند.

عوارض مهم سوختگي عبارتند از شوك و عفونت.

شوك:در سوختگي‌هاي شديد و عمدتاً به علت كاهش حجم خون اتفاق مي‌افتد.

عفونت: به دنبال سوختگي‌ها در اثر جايگزيني انواع ميكروب‌ها در محل زخم سوختگي كه به روش بهداشتي پانسمان نشده باشد بوجود مي‌آيد.

 

ج) اصول كلي كمك‌هاي اوليه در سوختگي‌ها

1. حذف عامل سوختگي

2. ارزيابي بيمار

3. درمان سوختگي

4. انتقال بيمار به مركز درماني

 

د) انواع سوختگي و كمك‌هاي اوليه آن‌ها

1. سوختگي با آتش:

اقدامات امدادي كه بايد انجام داد عبارتند از:

- حذف عامل سوختگي: با آب سرد آتش را خفه كنيد. لباس‌هاي مستعد آتش‌سوزي را در آوريد. از دويدن شخص در حال سوختن جلوگيري كنيد.

- ارزيابي بيمار: علائم حياتي، شوك و ... را كنترل، عمق، وسعت و وخامت سوختگي را بررسي كنيد.

- درمان سوختگي:

1. بيمار را روي سطحي از بدن كه سوختگي وجود ندارد يا كمترين سطح سوختگي را دارد دراز كنيد.

2. وسائل آلوده كننده را از بدن مصدوم جدا كنيد.

3. لباس‌هاي چسبيده به محل زخم را هرگز جدا نكنيد.

4. توسط آب خنك و تميز محل سوختگي را شستشو دهيد.

5. محل زخم را با گاز استريل پانسمان كنيد.

6. اگر بيمار قادر به نوشيدن است و زمان كافي داريد براساس جدول زير مايعات به مصدوم بنوشانيد.

بزرگسالان ½ ليوان، بچه‌هاي 12- 1 سال ¼ ليوان، كمتر از يك‌سال ⅛ ليوان

در صورت وخامت سوختگي مصدوم را به اولين مركز درماني منتقل كنيد.

تذكر:در سوختگي با قير بلافاصله منطقه را با آب سرد خنك كنيد. قير را هرگز برنداريد، سپس اقدامات اوليه ذكر شده‌ي فوق را به عمل آورد.

2. سوختگي با مواد شيميايي:

از جدي‌ترين نوع سوختگي‌ها بوده كه در سطح كم و عمق زيادتري بدن را دچار سوختگي مي‌نمايد.

- حذف عامل سوختگي: لباس‌هاي آلوده را در آورده و محل را با آب فراوان شستشو دهيد.

- ارزيابي بيمار: علائم حياتي، شوك و ... را كنترل، عمق، وسعت و وخامت سوختگي را بررسي كنيد.

- درمان سوختگي: درمان اين نوع سوختگي عبارت از شستشوي موضع با آب فراوان حداقل به مدت 20 تا 30 دقيقه و سپس اقدامات درماني بايد همانند سوختگي با حرارت به عمل آيد.

- انتقال مصدوم: مصدوم را در صورت امكان به اولين مركز درماني منتقل كنيد.

 

تذكر:در صورت آلوده شدن چشم با مواد شيميايي بهترين كار شستشو با آب فراوان است.

دقت كنيد تا در موقع شستشو آب مصرف شده از جانب بيروني چشم خارج شود تا چشم مقابل را آلوده نكند. در صورت وجود جسم خارجي در چشم با نوك دستمال تميز آن را به آرامي خارج كنيد. بعد از شستشو چشم را با گاز استريل پانسمان و مصدوم را منتقل كنيد.

3. سوختگي با جريان برق:

اين نوع سوختگي داراي عمق زيادي است و به بافت‌هاي داخل بدن صدمه مي‌زند. اقدامات امدادي در اين نوع سوختگي عبارتند از:

- حذف عامل سوختگي: توسط يك وسيله عايق مصدوم را از جريان برق جدا كنيد.

- ارزيابي بيمار: علائم حياتي، شوك و ... را كنترل، عمق، وسعت و وخامت سوختگي را بررسي كنيد.

- درمان سوختگي: محل ورود و خروج برق را پانسمان و اقدامات امدادي شبيه سوختگي با حرارت را به عمل آوريد.

- انتقال: مصدوم را در اسرع وقت به اولين مركز درماني منتقل كنيد.

 

4. سوختگي ناشي از اشعه:

توسط دو نوع اشعه سوختگي ايجاد مي‌گردد:

1. اشعه خورشيد

2. تشعشات اتمي

در مورد تشعشات اتمي ابتدا محافظت خود امدادگر از خطر تشعشات و ثانياً رفع آلودگي مصدوم و در صورت امكان ارايه كمك‌هاي اوليه سوختگي با حرارت مدنظر قرار مي‌گيرد و در مرحله آخر انتقال مصدوم به مركز درماني انجام مي‌پذيرد.

 

تذكرات

1. روش برآورد عمق، وسعت و وخامت سوختگي را به خوبي فرا گيريد.

2. در مورد سوختگي‌هاي وخيم كمك‌هاي اوليه را سريعاً انجام و مصدوم را در اسرع وقت به مركز درماني انتقال دهيد.

3. اگر لباس به محل زخم چسبيده است لباس‌هاي اطراف زخم را بريده و از بدن خارج كنيد ولي به محل زخم دست نزنيد.

4. هرگز براي سرد كردن محل از يخ استفاده نكنيد.

5. به آب مصرفي جهت افزايش سرماي آن نمك اضافه نكنيد.

6. كمك‌هاي اوليه در مورد سوختگي‌هاي شديد بايد سريعاً انجام گيرند.

7. نارسايي تنفسي و شوك احتمالي را سريعاً كنترل نماييد. (به خصوص در سوختگي‌ها به وسيله برق)

8. در سوختگي با مواد شيميايي استفاده از ماده خنثي كننده هيچ امتيازي به شستشوي با آب فراوان ندارد. لذا از استفاده از آن‌ها خودداري گردد و حتماً از آب تميز استفاده كنيد.

مسموميت‌ها

مسموميت‌ها شاخه‌اي از اورژانس‌هاي امدادي، درماني را تشكيل مي‌دهند كه گاهي تأخير چند دقيقه‌اي در مداواي آن‌ها ممكن است عواقب وخيمي را در پي داشته باشد. لذا اقدامات سريع و فوري را جهت نجات جان بيمار ايجاب مي‌نمايد.

 

الف) تعريف سم و مسموميت

سم:هر ماده‌اي كه به هنگام ورود به بدن و يا تماس با پوست موجب اختلال در سلامتي و يا موجب مرگ شود سم گويند.

مسموميت:عبارت است از اختلالات و آسيب‌هايي كه توسط مواد سمي در دستگاه‌هاي مختلف بدن بوجود مي‌آيد و ممكن است به طور تصادفي و در اثر بي‌احتياطي و يا در مواردي اقدام به خودكشي به وسيله مواد سمي ايجاد گردد. لازم به ذكر است كه علاوه بر موادي كه ذاتاً براي بدن زيان‌آور هستند عناصر مفيد براي بدن نيز در صورت مصرف بيش از حد و نادرست تبديل به مواد مسموم كننده و زيان‌آور مي‌شوند. به عنوان مثال آب از ضروري‌ترين مواد مورد نياز بدن است كه در صورت استفاده بيش از حد ايجاد اختلالي به نام مسموميت با آب را مي‌كند.

 

ب) راه‌هاي ورود سموم به بدن

انواع سم‌ها با توجه به حالتشان از راه‌هاي مختلف وارد بدن مي‌شوند. به طور كلي راه‌هاي ورود سم به بدن عبارتند از:

1. گوارشي

2. تنفسي

3. جذب پوستي

4. تزريقي

اكنون به طور خلاصه به بررسي هر كدام از اين مسموميت‌ها و كمك‌هاي اوليه مورد نياز مي‌پردازيم.

1. مسموميت‌هاي گوارشي

وقتي ماده سمي از راه دهان وارد بدن مي‌شود با توجه به قدرت و نوع سم مصرف شده، بعد از مدتي شروع به ايجاد علائم و نشانه‌هايي در شخص مي‌كند كه اين علائم با توجه به نوع سم، نسبت سم مصرفي به جثه‌ي شخص و طول مدتي كه سم خورده شده متغير است. در محيط ما مواد بسياري وجود دارند كه مي‌توانند موجب مسموميت از راه گوارشي گردند، اين مواد به پنج دسته قابل تقسيم مي‌باشند و عبارتند از:

الف) مسموميت غذايي

ب) مواد شيميايي سوزاننده

ج) داروها

د) مواد نفتي

ه‍( گياهان سمي

در هنگام مسموميت با هر كدام از مواد، علائم خاص آن ظاهر مي‌شود كه ما مي‌توانيم تا حدودي نوع سم را از روي علائم تشخيص دهيم. لازم به ذكر است كه بيشترين موارد مسموميت گوارشي به وسيله داروهاي موجود در خانه و نيز مواد نفتي ايجاد مي‌شود، به همين علت بايد در مورد نگهداري مواد مذكور دقت عمل بيشتري به عمل آورد.

كمك‌هاي اوليه

اصول كلي اين اقدامات براساس باز كردن راه‌هاي هوايي و برقرار نمودن تنفس، گردش خون و رقيق كردن سم بدون تلف كردن وقت و رساندن مريض به مركز پزشكي مجهز مي‌باشد. البته چگونگي انجام اين موارد در حالت‌هاي مختلف فرق مي‌كند. به عنوان مثال كمك‌هاي اوليه براي شخصي كه هوشيار است و با ما همكاري لازم را دارد با فرد غيرهوشيار فرق مي‌كند و ما نمي‌توانيم همان اقدامي را كه براي فرد هوشيار انجام مي‌دهيم براي فرد غير هوشيار نيز انجام دهيم. براي اختصار مطلب در اين‌جا فقط طريقه برخورد با مسموم هوشيار را ذكر مي‌كنيم:

1. از باز بودن مجاري تنفسي، برقراري تنفس و ضربان قلب اطمينان حاصل كنيد.

2. به وسيله وادار كردن مسموم به خوردن مقداري آب يا شير سم را رقيق كنيد.

3. مريض را وادار به استفراغ كنيد. البته توجه داشته باشيد كه اين كار را در مواقع مسموميت با نفت و مواد اسيدي و قليايي انجام ندهيد.

4. وضعيت بيمار بايد بگونه‌اي باشد كه از برگشت مواد استفراغ شده به داخل ريه‌ها جلوگيري كند.

 

2. مسموميت‌هاي تنفسي

گازهاي سمي اساساً منواكسيدكربن و گازهاي جنگي و بخارهاي ناشي از مايعات فرار (چون نفت، بنزين، مايعات سبك، سريش‌هاي پلاستيكي، سقز و رنگ‌ها) مي‌باشند كه سالانه تلفات جاني زيادي در اثر مسموميت با اين گازها وجود دارد. اين گازها مي‌توانند از منابع مختلف توليد شده و موجبات مسموميت را فراهم سازند به عنوان مثال:

1. منواكسيدكربن و دي‌اكسيدكربن ناشي از سوختن ذغال (در كرسي و بخاري) و يا اگزوز ماشين‌ها

2. گازهاي آمونياك و دي‌اكسيد گوگرد و كلر مورد مصرف در يخ‌سازي‌ها و تصفيه آب

3. گازهاي بي‌هوش كننده مثل اتر، كلرفرم، اكسيد نيترو و غيره

كه هر كدام از اين مواد با توجه به نوع و مقدار مصرف موجود ايجاد علائم خاصي مي‌شوند. سوزش چشم و گلو از مشخصات بارز بعضي از اين سم‌ها است.

 

كمك‌هاي اوليه

كمك‌هاي اوليه كه براي مسموميت‌ها انجام مي‌گيرد عبارتند از:

1. دور كردن مسموم از منبع سم

2. برقراري و كنترل تنفس

3. شل كردن لباس‌هاي شخص مسموم

4. انتقال به مركز درماني

تذكر:به دليل خطر مسموميت امدادگر، در صحنه آلوده به گازهاي سمي حفاظت شخصي در جلوگيري از مسموميت تنفسي حائز اهميت است.