فهرست مطالب

 

عنوان صفحه

فصل اول: بيان مسئله و اهداف و سؤالات و فرضيات..................................................................

بيان مسئله ..................................................................................................................................................................................................................................... 2

اهداف طرح ................................................................................................................................................................................................................................... 5

هدف كلي ....................................................................................................................................................................................................................................... 5

هدف جزيي..................................................................................................................................................................................................................................... 5

سوالات.................................................................................................................................................................................................................................................. 6

فرضيات................................................................................................................................................................................................................................................ 6

فصل دوم: بررسي متون..........................................................................................................................

لزوم آگاهي جامعه در مورد پيشگيري اضطراري از بارداري (EC).............................................................................. 8

تاريخچه روشهاي EC................................................................................................................................................................................................... 9

روشهايي كه مي‌توان جهت EC به كار برد. ............................................................................................................................................. 10

مكانيسم اثر در روشهاي EC..................................................................................................................................................................................... 13

ميزان مجاز استفاده از روشهاي EC................................................................................................................................................................. 14

عوارض استفاده از روشهاي EC............................................................................................................................................................................ 14

موارد منع مصرف استفاده از روشهاي EC................................................................................................................................................ 15

مطالعات مشابه انجام شده………………………………………………………………………16

فصل سوم : روش بررسي ..........................................................................................................................

جدول فهرست و مشخصات متغيرهاي تحقيق ...................................................................................................................................

نوع مطالعه ..................................................................................................................................................................................................................................... 23

جمعيت مورد مطالعه.................................................................................................................................................................................................................................. 23

الف) تعريف جامعه مورد مطالعه............................................................................................................................................................................. 23

ب) معيارهاي ورود و حذف از مطالعه............................................................................................................................................................. 23

ج) روش نمونه گيري ........................................................................................................................................................................................................ 23

حجم نمونه و شيوة محاسبه آن............................................................................................................................................................................. 23

مكان و زمان انجام مطالعه.............................................................................................................................................................................................. 24

روش جمع‌آوري داده‌ها و اجراي طرح............................................................................................................................................................ 24

روش تجزيه و تحليل داده‌ها........................................................................................................................................................................................ 24

مشكلات و محدوديتها......................................................................................................................................................................................................... 25

فصل چهارم: نتايج.....................................................................................................................................

نتايج................................................................................................................................................................................................................................................................................ 27

فصل پنجم: بحث و نتيجه‌گيري...........................................................................................................

بحث و نتيجه گيري.............................................................................................................................................................................................................. 38

منابع ...................................................................................................................................................................................................................................................... 65

 

چكيده

باوجود دسترسي به روشهاي مؤثري كه در زمينة جلوگيري از باروري وجود دارد ، بسياري از حاملگي ها غير برنامه ريزي شده و ناخواسته مي باشد. براي زنانيكه در معرض يك مقاربت محافظت نشده قرار ميگيرند روشهاي پيشگيري اضطراري مؤثري وجود دارد كه بسيار كارآمد مي باشند. ولي متأسفانه بخاطر اطلاعات ناكافي افراد نسبت به موضوع استفاده لازم از اين روشها نمي شود. از آنجا كه پزشكان خانواده و عمومي به عنوان مرجعي براي كسب اطلاعات مردم در اين زمينه مي باشند. در يك مطالعه مقطعي از پزشكان عمومي مراجعه كننده به سمينارهاي بازآموزي به روش نمونه گيري آسان از طريق پرسشنامه با حجم نمونه 400 نفر در مورد آگاهي ، بينش و عملكرد نسبت به روشهاي پيشگيري اضطراري از بارداري Emergency contraception مورد تحقيق قرار گرفت . در اين تحقيق 100% پزشكان EC را شنيده بودند در حاليكه 14% كاندوم را جزء روشهاي EC مي دانستند، 32% افراد IUD و 83% افراد HD))OCP را جزء روشهاي EC مي دانستند. 7% پزشكان معتقد بودند روشهاي هورموني Emergency Hormonal contraception(EHC) بدون عارضه است . در حاليكه عوارضي تهوع و استفراغ 87% ،‌خونريزي و لكه بيني 63% ،‌ترومبو آمبولي 31% ، سردرد 70% توسط بقيه ذكر شدند. 14% افراد به ميزان تأثير واقعي EHC واقف بودند ،‌83% به درستي مي دانستند EHCمنع مصرفي ندارد . 40% افراد مدت اثربخشي را 72 ساعت مي دانستند . 39% پزشكان EHC را به مراجعين خود توصيه نمي كردند. 62% در صورت لزوم براي خود EC استفاده مي كردند. 41% پزشكان معتقد بودند جامعه دسترسي گسترده به روشهاي EC داشته باشد ،‌41% دسترسي را كاملاً محدود و كنترل شده مي خواستند . 71% از نظر شرعي روشهاي EC را مجاز و 7% غير مجاز مي دانستند ،‌50% معتقد بودند فقط پزشكان بايد EC را تجويز نمايند.

در بررسي بعمل آمده آگاهي با سن ، ازدواج و سابقة‌ طبابت ارتباط معني داري داشت (P<0/0001) . آگاهي با كاهش سن و كاهش سابقة طبابت بيشتر مي شد، همچنين آگاهي افراد مجرد بيشتر بود و

آگاهي با جنس ارتباطي نداشت.5/40 % افراد بدرستي مي توانستند به مراجعين خود يك روش مؤثر EC را پيشنهاد و طريقه مصرف آن را بيان نمايند.

عملكرد افراد با سن ،‌سابقه طبابت و جنس ارتباط معني داري داشت (P<0/001). افراد جوان با سابقة طبابت كمتر عملكرد بهتري داشتند. همچنين عملكرد خانم ها برخلاف آگاهي نسبت به آقايان بهتر بود. عملكرد با وضعيت تأهل ارتباط معني داري نداشت (P=0/97). همچنين بينش افراد با سابقة طبابت ،‌سن ، جنس و وضعيت تأهل ارتباط معني داري نداشت .

از نتايج اين تحقيق مشخص شد بسياري از پزشكان نمي توانند بخوبي و دقيق و كامل نسبت به EC به مردم اطلاعات بدهند و يا آنرا تجويز نمايند. لذا به مسئولان امر توصيه مي شود كه نسبت به آموزش پزشكان در مراكز بازآموزي در مورد EC توجه و تأكيد بيشتري شود.

 

 

مادرم ؛

اين دفتر يادگاري را به دستان گرم و پرمهرت

متبرك و خوشبو ساز.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تقديم به استاد ارجمند :

سركار خانم دكتر نيرومند

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

و با سپاس از راهنمائيهاي سركار خانم :

دكتر صفدريان

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

بيان مسئله و اهداف

 

 

 

 

 

 

 

 

بيان مسئله:

عليرغم دسترسي به روش‌هاي بسيار مؤثري كه در زمينة جلوگيري از بارداري استفاده مي‌شود بسياري از حاملگي‌ها غير برنامه‌ريزي شده و ناخواسته هستند. كه در اين موارد ميزان سقط جنايي افزايش مي‌يابد.¹ شانس حاملگي در يك مقاربت محافظت نشده مي‌تواند به اندازه باشد.‌¹ براي زنانيكه در معرض مقاربت محافظت نشده قرار مي‌گيرند، براي مثال به كار نبردن روش‌هاي پيشگيري، پاره شدن كاندوم، فراموش نمودن خوردن قرص‌هاي جلوگيري اضطراري از بارداري و يا تجاوز جنسي، روش‌هاي جلوگيري از بارداري اضطراري براي جلوگيري از حاملگي ناخواسته توصيه مي‌شود.‌¹

طبق آمار موجود در آمريكا 60% حاملگي‌ها ناخواسته است كه نيمي از آنها منجر به سقط مي‌شود.‌²طبق برآورد who هر ساله 200000 زن يعني هر 3 دقيقه يك زن جان خود را در اثر سقط و عوارض آن از دست مي‌دهد و 99% اين مرگ و ميرها و عوارض در كشورهاي در حال توسعه رخ مي‌دهد.‌³اگر هر زن در معرض يك مقاربت محافظت نشده از روش‌هاي جلوگيري اضطراري از بارداري استفاده كند، مقدار حاملگي ناخواسته تا كم مي‌شود.‌ تخمين زده مي‌شود كه اگر پيشگيري اضطراري از بارداري (*EC) به صورت گسترده در آمريكا به كار گرفته مي‌شد مي‌توانست از 7/1 ميليون بارداري ناخواسته كه منجر به 8/0 ميليون ختم به روش سقط شد جلوگيري كند.‌⁴

عوارض بالاي حاملگي ناخواسته و سقط‌هاي غيرقانوني ناشي از آن و توجه به اين نكته كه تنظيم خانواده يكي از اولويت‌هاي سيستم بهداشتي كشور مي‌باشد، لزوم آگاهي جمعيت در سنين باروري كشور از Morning after pills بعنوان گام دوم در برنامه بهداشت خانواده ايران مي‌رساند تا در مواقع لزوم با استفاده از اين روش‌ها ريسك يك بارداري ناخواسته را به خود، خانواده و جامعه تحميل نكنند.

مورد مهم ديگر بررسي سطح آگاهي و بينش و عملكرد پزشكان نسبت به EC به عنوان گروهي كه مرجع افراد جامعه در مورد مشكلات بهداشتي مي‌باشند و در بهبود سلامت جامعه نقش مهمي ايفا مي‌نمايند مي‌باشد.

روشي كه اكثراً در جلوگيري اضطراري از بارداري استفاده مي‌شود رژيم Yuzpe است. روشي كه متخصصين زنان و مامايي كانادا براي اولين بار ابداع كردند. رژيمYuzpe شامل200 (ميكرو‌‌ گرم) اتنيل‌استراديول* همراه mgr 2 (ميلي‌گرم) نورژسترول يا mg1 (ميلي‌گرم) لوونرژسترول مي‌باشد كه به دو مقدار** مساوي تقسيم مي‌شود. و به فاصله 12 ساعت استفاده مي‌گردد. رژيم Yuzpe بايد هر چه زودتر تا 72 ساعت بعد از مقاربت محافظت نشده مصرف گردد.‌⁵رژيم ديگري كه به كار برده مي‌شود، خوردن يك قرص 750 ميكرو‌گرم لوونرژسترول هر چه زودتر در عرض 72 ساعت پس از مقاربت محافظت نشده و تكرار آن در 12 ساعت بعد، يا به جاي آن از 25 قرص Mini pill كه معادل همان 750 ميكرو‌گرم است براي هر روز استفاده كرد.‌⁵

البته ممكن است جذب هورمون هنگامي كه تعداد زيادي قرص مصرف شود كمتر شود.‌پزشكاني كه با تصميم براي تجويز EC روبرو مي‌شوند در مورد تجويز آن مشكل دارند. كه علت آن آموزش ناكافي درباره چگونگي مصرف آن است. پزشكاني كه در اين مورد كار كرده‌اند از نقص دانش تجربي خود آگاهند و علاقمند به بهبود دانش خود مي‌باشند.‌⁶

در يك مطالعه درباره EC در كاروليناي شمالي در رابطه با بينش و عملكرد پزشك و مراقبت اوليه در سال 2001 انجام شد ]بررسي كايزر (1997) نشان داد كه كمتر از 40% پزشكان خانواده به بيماران درباره دسترسي به EC اطلاعات مي‌دهند و اطلاعات ناقص پزشكان و جامعه دليل اصلي بهره‌برداري ناكافي از اين روش بود.[

در اين بررسي در كاروليناي شمالي 72% پاسخ‌دهندگان گفتند كه اطلاعاتي به بيمار در مورد EC نمي‌دهند. 45% هرگز EC پيشنهاد نكرده بودند و 49% فقط 4-1 بار در سال گذشته پيشنهاد مصرف داده بودند. متاسفانه دركشورماهنوز پژوهشي در مورد آگاهي ، بينش وعملكرد پزشكان عمومي نسبت به EC انجام نشده است . از آنجا كه سقط دركشور ماغيرقانوني غيرشرعي است تنهاراه جلوگيري از بارداري در موارد وقوع مقاربت محافظت نشده روش پيشگيري اضطراري از بارداري مي باشد . پزشكان عمومي نقش بسزايي در گسترش استفاده از روش هاي مذكور دارند.

42% فقدان يا نقص دانش خود را دليل عدم تجويز برمي‌شمردند.‌⁷

متأسفانه در كشور ما هنوز پژوهشي در مورد آگاهي ، بينش و عملكرد پزشكان عمومي نسبت به EC انجام نشده است . از آنجا كه سقط در كشور ما غير قانوني و غير شرطي است تنها راه جلوگيري از بارداري در موارد وقوع مقاربت محافظت نشده روش پيشگيري اضطراري از بارداري مي باشد. پزشكان عمومي نقش بسزايي در گسترش استفاده از روشهاي مذكور دارند.

اهداف

الف- هدف كلي:

تعيين ميزان دانش، بينش و عملكرد در مورد روشهاي پيشگيري اضطراري از بارداري پس از مقاربت در بين پزشكان مراجعه‌كننده به مراكز بازآموزي تهران در سال 1381

ب- اهداف جزئي:

1) تعيين ميزان دانش نسبت به روشهاي پيشگيري اضطراري از بارداري (EC) در نمونه مورد مطالعه

2) تعيين ميزان بينش نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه

3) تعيين ميزان عملكرد نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه

4) تعيين ميزان دانش نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه بر حسب سن

5) تعيين ميزان دانش نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه بر حسب جنس

6) تعيين ميزان دانش نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه بر حسب تأهل

7) تعيين ميزان دانش نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه بر حسب سابقة‌ طبابت

8) تعيين ميزان بينش نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه بر حسب سن

9) تعيين ميزان بينش نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه بر حسب جنس

10) تعيين ميزان بينش نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه بر حسب تأهل

11) تعيين ميزان بينش نسبت به EC در نمونه مورد مطالعه بر حسب سابقة طبابت

12) تعيين ميزان عملكرد در نمونه مورد مطالعه نسبت به EC بر حسب سن

13) تعيين ميزان عملكرد در نمونه مورد مطالعه نسبت به EC بر حسب جنس

14) تعيين ميزان عملكرد در نمونه مورد مطالعه نسبت به EC بر حسب تأهل

15) تعيين ميزان عملكرد در نمونه مورد مطالعه نسبت به EC بر حسب سابقة طبابت

16) تعيين ارتباط بين ميزان دانش، بينش و عملكرد در نمونه مورد مطالعه نسبت به EC

 

ج) سؤالات

1) ميزان دانش، بينش و عملكرد نمونه مورد مطالعه نسبت به روشهاي پيشگيري اضطراري از بارداري بر حسب سن- جنس- تأهل و سابقة‌ طبابت چقدر است.

2) آيا بين ميزان دانش، بينش و عملكرد نسبت به روشهاي پيشگيري اضطراري از بارداري و متغيرهاي مطرح شده ارتباط وجود دارد.

 

د) فرضيات: بين ميزان آگاهي و بينش با عملكرد نسبت به روشهاي EC ارتباط وجود دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

بررسي متون

 

 

 

 

 

 

 

بررسي متون:

لزوم آگاهي جامعه در مورد پيشگيري اضطراري از بارداري (EC) ‌¹

طبق آمار يونيسف در سال 1374 در ايران 48 درصد جمعيت از روشهاي جلوگيري از بارداري متداول استفاده نمي‌كردند و از 52 درصد باقيمانده 8/22 درصد از قرص، 2/5 درصد از كاندوم، 1/7 درصد از IUD، 3/1 درصد از وازكتومي، 7/13درصد از توبكتومي و 3/1 درصد از نورپلنت و آمپول استفاده مي‌كرده‌اند.‌³

طبق آمار سال 1998 كه ميان 54 ميليون زن 44-18 ساله در ايالات متحده انجام شد وضعيت عقيمي و بكارگيري روشهاي پيشگيري به قرار زير بود؛ مصرف قرص ضد بارداري 5/18درصد، كاندوم 8/8 درصد، ديافراگم 5/3 درصد، IUD حدود 2/1 درصد، ريتميك 1درصد، توبكتومي 6/16 درصد، وازكتومي 7درصد و 6/33 درصد آنها از هيچ روش معمول براي جلوگيري از بارداري استفاده نمي‌كردند.‌⁵

ميزان شكست روشهاي پيشگيري از حاملگي به هنگام استفاده كامل از آنها طي يكسال به قرار زير مي‌باشد: عقيم‌سازي مرد 1/0 درصد، عقيم‌سازي زن 4/0 درصد، IUD نوع T380 6/0 درصد، قرص مخلوط با پروژسترون 1/0 درصد، قرص پروژسترون تنها 5/0 درصد، ديافراگم 6 درصد و روشهاي ريتميك 16 درصد.‌⁵در آمار موجود در كشور آمريكا گزارش مي‌شود تقريباً 60 درصد از حاملگيها ناخواسته مي‌‌باشد كه نيمي از آنها منجر به سقط مي‌شود.‌⁵آن قبيل حاملگيها كه ادامه يابند اغلب با تأخير در مراقبتهاي پيش از تولد و سوء مصرف الكل و دخانيات توسط مادر مشخص مي‌شود.‌²طبق برآورد who هر ساله 200000 زن يعني هر 3 دقيقه يك زن جان خود را در اثر سقط و عوارض آن از دست مي‌دهند.‌⁸تحقيقات نشان مي‌دهد كه 75% از 5/3 ميليون حاملگي ناخواسته كه هر ساله در ايالات متحده اتفاق مي‌افتد توسط روشهاي پيشگيري اضطراري از بارداري (EC) قابل جلوگيري هستند.‌²

 

*Ethynil estradiol

**norgestrel