فهرست مطالب

عنوان صفحه

1 2   5 6 14     16 16 17 17 19 20 21 21 21   23 23

چكيده

مقدمه

فصل اول: كليات

1-1 هدف

1-2 پيشينه تحقيق

1-3 روش كار و تحقيق

فصل دوم: كفشك زباني ماهيان(cynoglossidae tongue soles)

كفشك زبان گاوي(cynoglossus marco lepidotus)

1-2كفشك زباني ماهيان (cynoglossidae tongue soles)

2-1-1 ريخت شناسي كفشك زباني ماهيان

2-1-2 گونه هاي موجود در ايران

2-2 جايگاه سيستماتيك كفشك زبان گاوي (cynoglossidate macrolepidotus )

2-2-1 ريخت شناسي كفشك زبان گاوي (largescale tonguesole)

2-2-2 محيط زيست

2-2-3 ارزش اقتصادي

2-2-4 اندازه و وزن

2-2-5 پراكنش

فصل سوم:چربي ها(lipids)وروغن ماهی(fish oil)

3-1 چربي ها

3-2 اسيد هاي چرب

23 28 28 28 29 29 30 30 31   35 35 36 36 36 38 38 39 41 43

3-2-1 مشخصات عمومي اسيدهاي چرب

3-2-2 خواص اسيدهاي چرب

3-3 ساختمان و خواص انوع چربيها

3-3-1 چربي هاي خنثي (اسيل گليسرولها)

3-3-2 فسفوگليسيريدها

3-3-3 اسفنگوليپيدها و گليكوليپيدها

3-3-4 موم ها ( waxed)

3-3-5 ليپيدهايي كه صابون نمي شوند

3-6 روغن ماهي (Fish oil)

فصل چهارم : مواد و روش ها

4-1 مواد مصرف شده

4-2 وسايل آزمايشگاهي مورد نياز

4-3 دستگاههاي مورد نياز

4-4 روش

4-4-1 تهيه نمونه ماهي كفشك زبان گاوي

4-4-2 استخراج مواد طبيعي از كبد و بافت عضله ماهي كفشك زبان گاوي

4-4-3 مراحل عملي استخراج به روش bligh and dyer

4-4-4 استخراج و خالص سازي چربي ها در روش Bligh and dyer

4-5 استفاده توأم از كروماتوگراف و طيف سنج جرميGC/MS

4-5-1 انديس كواتس (Kovts index )

 

 

 

46   46   49 90 93 94 96 98

4-6 شناسايي مواد طبيعي موجود در فاز–n هگزاني كبد و بافت عضله

ماهي كفشك زبان گاوي (largescale tongusole) با استفاده از دستگاه GC/MS

4-6-1 مشخصات دستگاه GC/MS مورد استفاده

فصل پنجم : نتايج آزمايش و بحث

5-1 نتايج ، تفسير داده ها و شناسايي طيف هاي GC-MS

5-2 بحث

پيشنهادات

فهرست منابع فارسي

فهرست منابع انگليسي

چكيده انگليسي

 

چكيده :

در اين تحقيق مواد طبيعي و اسيد هاي چرب موجود در بافت كبد و عضله ماهي كفشك زبان largescale tonguesole با نام علمي (cynoglossus macrolepidotus ) معروف به زبان گاوي با استفاده از روش(bligh and dyer ) استخراج گرديد .

براي شناسايي اين مواد ابتدا كلروفرم كه به عنوان حلال مورد استفاده قرار گرفته بود توسط دستگاه rotary evaporator تبخير و سپس مواد در –n هگزان حل گرديد و به دستگاه GC-MS تزريق شد . با استفاده از كروماتوگرام جرمي و طيف هاي جرمي بدست آمده مواد طبيعي موجود از جمله اسيدهاي چرب بافت كبد و عضله با محاسبه انديس كواتس و مقايسه آنها با انديس كواتس استاندارد و نيز بررسي داده هاي طيفي ( GC-MS ) و مقايسه آنها با داده هاي استاندارد موجود در مراجع (Eight peak ) شناسايي گرديد .

در كبد يازده تركيب شناسايي شد كه palmitic acid با 98/14 درصد بيشترين مقدار مي باشد . ساير تركيبات شناسايي شده در كبد شامل oleic acid (30/12درصد) ،
1,3-cyclooctadiene(97/7درصد)stearicAcidو(80/6)درصد، methyl eicosa-5,8,11,14,17 pentaenoate (45/6 درصد) ، 1,4,8-dodecatiene (75/5 درصد). 9-hexadecanoic acid (39/5درصد)ethyl ester، 5,8,11,14-eicosatetranenoic acid (08/4درصد)،heptacosane (77/1درصد)،3-heptadecan-5-yne (24/1درصد)،myristic acid (66/0درصد)مي باشد . تركيبات شناسايي شده در بافت عضله شامل plamitic acid (15/43درصد) ، methyl eicosa-5,8,11,14,17-pentanoate (51/23درصد) ،stearic acid (35/8درصد)،oleic acid(68/0درصد)،nonane(74/6درصد)، decane(06/3درصد) مي باشد .

واژگان كليدي : اسيدهاي چرب غير اشباع،روغن كبد و عضله ماهي، كفشك زبان گاوي،پالمتيك اسيد، اولئيك اسيد

مقدمه :

اسيدهاي چرب اشباع نشده با چند پيوند دو گانه (PUFA)poly unsturated fatty acids از نوع اسيد هاي چرب Omega-3 و اسيدهاي چرب Omega-6 جزو اسيدهاي چرب ضروري براي بدن انسان هستند كه بدن انسان توانايي ساخت اين اسيدهاي چرب اشباع نشده را ندارد و بايد از طريق مواد غذايي تامين گردد .

اسيدهاي چرب Omega-3 بيشتر در بدن ماهي و بخصوص ماهي هاي روغني مثل شاه ماهي،ماهي خال مخالي، ساردين ، پليچارد، ماهي آزاد و ماكرل يافت مي شود .

اسيدهاي چرب امگا 3 شامل (ALA) Alpha – linolenic acid و دو مشتق آن با اسامي Decosahexaenoic acid (DHA) و Eicosapentaenoic acid (EPA)
مي باشند .

در بدن ماهي ALA از طريق فعل و انفعالات بيوشيميايي به EPA , DHA تبديل مي گردد . مشابه همين امر در بدن انسان نيز رخ مي دهد اما آنچه حائز اهميت است اين است كه ALA در بدن وجود نداشته و ساخته نمي شود ، بنابراين بايستي از طريق مواد غذايي(مثل ماهي و روغن ماهي كه يكي از منابع سرشار اسيدهاي چرب امگا 3 است ) به بدن برسد و همين نكته نشانگر ضرورت مصرف ماهي و غذاهاي دريايي مي باشد . [12] .

DHA براي عملكرد مغز، چشم و سيستم توليد مثل پستانداران ضروري است و تحقيقات اخير نشان مي دهد كه وجود آن به ميزان كافي در بدن باعث تعادل خلق و داشتن روحيه مثبت
مي گردد .

EPA براي ساخته شدن پروستاگلايدينهاي ضروري براي عملكرد صحيح سيستم قلب و عروق حياتي هستند و در ساختمان غشاي سلولي نيز شركت مي كنند.

اسيدهاي چرب غيراشباع امگا 6 در روغن هاي گياهي مثل روغن آفتابگردان، روغن كنجد و روغن ذرت ، سويا و .. يافت مي شود [25] .

اسيدهاي چرب امگا 3 با زنجير كوتاه به نام اسيد آلفا لينولينك در روغن هاي گياهي خاصي مثل روغن برزك ، روغن كلزا (كانولا) و روغن گردو يافت مي شود[31].

اگر چه برخي از دانشمندان معتقدند بدن انسان مقاديري از امگا 3 موجود در روغن هاي گياهي را نياز دارد[21] .

ماهي يك منبع مهم است . گوشت ماهي منبع مهم پروتئيني و چربي به شمار مي رود و در مقايسه با ساير گوشت ها هضم راحتي دارد . روغن ماهي غني از ويتامين هاي D,A بوده و كبد ماهي يك منبع عظيم از ويتامين هاست . خوردن دو تا سه وعده ماهي در غذاي هفتگي بسيار موثر است .

براي استخراج چربي ها و از جمله اسيدهاي چرب از بافت هاي موجودات روش هاي مختلفي وجود دارد كه از جمله آن ها مي توان به روش استخراچ ليپيدها با مخلوطي از هگزان و ايزوپروپانول ، روش ستون خشك ، روش bligh and Dyer و ... اشاره كرد .

در اين پژوهش از روش bligh and Dyer استفاده گرديده است [20] .

هدف از انجام اين بررسي گامي درجهت شناخت تركيبات طبيعي موجود در بافت عضله وكبد گونه اي از ماهيان خليج فارس بنام ماهي كفشك زبان با نام محلي زبان گاوي و نام انگليسي (largescale tonguesole) بوده است .

 

 

 

 

 

فصل اول

 

كليات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1 هدف

در سالهاي اخير تحقيقات وسيعي در مورد اثر تبليغات استفاده از ماهي و روغن ماهي انجام گرفته است .

نتيجه اين مطالعات اثرات مفيد آن را در بهبود و يا پيشگيري از بسياري از بيماريها و نارسايي ها اثبات مي كند .

اين اثرات مثبت به دليل وجود اسيدهاي چرب اشباع نشده با چند پيوند دو گانه PUFA-(poly unsaturated fatty acdis) از نوع اسيدهاي چرب امگا 3 و اسيدهاي چرب امگا 6 در ماهي مي باشد .

اين اسيدها جزو اسيدهاي چرب ضروري براي بدن انسان هستند كه بدن انسان توانايي ساخت اين اسيدهاي چرب اشباع نشده را ندارد و بايد از طريق مواد غذايي (مصرف ماهي و آبزيان ) تامين گردند .

از فوايد و خواص ماهي و روغن ماهي مي توان به موارد زير اشاره كرد :

1- پيشگيري از بروز بيماري هاي قلبي و عروقي

2- افزايش تمركز و يادگيري

3- اثرات مفيد بر سيستم مغز و اعصاب

4- اثرات مثبت در افراد مبتلا به سرطان

5- كاهش ابتلا به بيماريهاي التهابي مانند آرتريت روماتوييد، آسم،پسوريازيس،اگزما،انواع آلرژي ها و...

6- كاهش سردردهاي عروقي و بيماري هاي كليوي

7- كاهش خطر سكته مغزي ، قلبي و انسداد رگ ها

8- كاهش درد و سختي مفاصل در بيماريهاي رماتيسم مفصلي

9- درمان خشكي چشم

10-كمك به كاهش وزن بدن(امگا 3 باعث بهبود بخشيدن به عملكرد تك تك سلولهاي بدن مي شود . )

11-كمك به گردش خون و ممانعت از لختگي خون در رگ ها

12-با تحريك تشكيل كلاژن موجب شادابي پوست مي شود.

13-اثرات مثبت روي سلولهايي كه بوسيله نيكوتين در افراد سيگاري از بين مي روند .

14-كاهش افسردگي در افراد

15-افزايش قدرت سيستم دفاعي بدن و...

تمامي عوامل ذكر شده و رشته تحصيلي ، نگارنده را بر آن داشت كه پژوهش حاضر را در راستاي شناسايي مواد طبيعي موجود در كبد و بافت عضله ماهي كفشك زبان گاوي (Cynoglossus macrolepidotus) را به انجام رساند تا از اين طريق سهم كوچكي در تضمين سلامتي هموطنان خود داشته باشد .

1-2 پيشينه تحقيق

روغن ماهي منبع سرشاري از اسيدهاي چرب غير اشباع(PufA) و ويتامين هاي محلول در چربي است و داراي خواص دارويي و صنعتي قابل توجهي مي باشد . كاربردهاي اين روغن تا قبل از سال 1956 ميلادي بيشتر در موارد صنعتي از قبيل صنايع چرم ، صابون ، رنگ ، مارگارين و... بوده است ولي از آن زمان به بعد با پي بردن به ارزش دارويي روغن ماهي تحقيقات وسيعي در زمينه آن انجام گرفته است . وجود اسيدهاي چرب غيراشباع به خصوص از خانواده -3 و ويتامين هاي محلول در آن باعث شده كه اين روغن نقش مهمي در درمان بيماريهاي قلبي و بعضي از سرطان ها ، درد مفاصل ، آسم و... و به طور كلي افزايش سيستم دفاعي بدن در مقابل بيماريها داشته باشد .

در سال 1958، مطالعات Zutphen اولين سري مطالعاتي بود كه رابطه معكوس بين مصرف ماهي و بيماري هاي قلبي را نشان داد . [33]

Gurr در سال 1993 در انگلستان به بررسي توصيفي تاثير اسيدهاي چرب -3روي چربي هاي خون پرداخته است . مهمترين تاثير اسيدهاي چرب -3 روغن ماهي ، كاهش دادن VLDL پلاسما مي باشد . چون اين ذرات غني از تري گليسيريد هستند بنابراين تاثيرعمده اسيدهاي چرب ---3 روي كاهش غلظت تری گليسيريد پلاسما مي باشد .(Gurr,M.,1993)

بسياري از مطالعات ديگر نشان داده اند كه مصرف متوسط PUFA از نوع n-3 مقدار تري گليسيريد پلاسماي بيماران و افراد سالم را پايين مي آورد . همچنين تحقيقات نشان داده اند كه رژيم غذايي سرشار از MUFA كه در روغن ماهي فراوان يافت مي شود مقدار كلسترول تام و كلسترول LDL پلاسما را كاهش مي دهد اما موجب كاهش HDL نمي شود (Gurr,M.,1993) .

اسيدهاي چرب ضروري (EFAS) شناخته شده ترين تركيبات مفيد براي بيماريهاي قلبي – عروقي است . در نوامبر 2002، انجمن قلب آمريكا توصيه هايي در خصوص سلامتي بزرگسالاني كه حداقل هفته اي دوبار ماهي مي خورند ( بخصوص ماهي حاوي مقادير زياد DHA,EPA) ، منتشر نمود.[34]

بيشترين توجه روي اسيدهاي چرب ، ناشي از مطالعات انجام گرفته در سال 1975 بر روي اسكيموهاي گرينلند بود . محققين مغايرت مصرف زياد چربي در رژيم غذايي اسكيموها و پايين بودن نرخ بيماريهاي قلبي- عروقي را كشف كردند (Dyerberg,J.,et al.,1987) در بررسي و تحقيق انجام گرفته در سال 2001، محققان دريافته اند كه جايگزين نمودن 10% از چربي اشباع شده در رژيم غذايي موش صحرايي با روغن گل گاو زبان و روغننوعي پامچال وحشي(Epo)، اثرات بازدارنده در افزايش كلسترول كل و غلظت كلسترول LDL دارد

( Fukushima,M.,et al.,2001) .

مطالعات ديگر نشان داده است كه مصرف روغن ماهي در كاهش بيماري فشار خون به ويژه در بزرگسالان موثر مي باشد . [35]

مقادير كم اسيد چرب امگا-3 در درمان بيماري افسردگي بكار مي رود. طي بررسي بعمل آمده در سال 2002، محققين دريافتند كه با مصرف يك گرم در روز EPA، افسردگي طويل المدت بيماران بهبود مي يابد . [36]

عوارض پوستي نظير اگزما، التهابات پوستي نشان داده اند كه با اسيدهاي چرب ضروري (EFA) ، به ويژه GLA ( گامالينولينگ اسيد) قابل درمان هستند .[37]

مكانيسم عمل GLA در جهت كمك به عوارض پوستي ناشناخته است . تحقيقات انجام گرفته در دانشگاه Inha كشور كره ؛ روشن ساخت كه استفاده از Epo (روغن ماهي پامچال وحشي) التهاب و زخم هاي پوستي را بهبود مي دهد . لذا محققين به اين نتيجه رسيدند كه ماده GLA موجود در EPO احتمالا با سيستم ايمني بدن در ارتباط است . (Yoon,s., et al.,2002) .

امگا-3 در معالجه بيماران رواني نيز بسيار موثر است . محقيقن در تحقيقات ديگر به اين نتيجه رسيده اند كه LCPUFAs ( اسيدهاي چرب اشباع نشده با زنجير طولاني) براي رشد و پيشرفت كودكان نيز ضرروي است . حتي در بزرگسالان تحقيقات كلينيكي نشان داده است كه Lcpufas در جلوگيري از خونريزي مغزي ، حفاظت و سلامت بيشتر مغز و بزرگتر شدن آن دخالت دارد . (lavque,E.,etal.,2002) .

غير از EFAs ( اسيدهاي چرب ضروري)، چربي هاي ديگري نيز هستند كه براي سلامتي انسان مفيدند . CLA(اسيدهاي لينولئيك مزدوج) از نظر ساختاري شبيه به لينولئيك اسيد (LA) از خانواده امگا-6 است ، اگر چه CLA دو پيوند دوگانه دارد كه در موقعيت هاي مختلفي قرار دارند . LA دو پيوند دوگانه در موقعيت كربنهاي 9و12 از طرف دم دارد .

 

دو ايزومر فعال CLA پيوندهايي در Trans-11.cis-9 و trans-10 و cis-12 دارد.

CLA شامل اثرات بيولوژيكي فراواني است . مطالعات در جانوران و انسان ها نشان داده است كه جايگزيني CLA باعث كاهش چربي بدن و افزايش مقدار عضلات كم چرب مي شود. افزايش عضلات كم چرب ، يكي از بارزترين ويژگي هاي افراد ورزشكار است . CLA توانايي سلولهاي چربي را براي بالا بردن چربي خون كاهش مي دهد و مانع از تشكيل سلول هاي چربي مي شود. اسيد لينولئيك مزدوج نيز به سوختن چربي ها تا حد زيادي كمك نموده و اين امر منجر به كاهش چربي و افزايش مقدار ماهيچه ها مي گردد

(Blankson,H.,et al.,2002) .

CLA در درجه اول يك معرف بازدارنده شيميايي ، در جلوگيري از بيماري سرطان سينه است جنبه مثبت ديگري از CLA ، تاثير بر متابوليسم چربيها است . محققان با تحقيقات انجام شده در موش هاي صحرايي دريافته اند كه CLA در رژيم غذايي ، غلظت چربيهاي كبد را از طريق پايين آوردن سنتز تري گليسريدها و افزايش اكسيداسيون اسيدهاي چرب كاهش داده است .

(rahman,S.M.,et al.,2002)

مغز يكي از اندام هايي است كه نياز به اسيد چرب غير اشباع امگا- 3 دارد . بافت اين اندام به ويژه غني از DHA است ، كه ارتباط نزديكي بين مصرف اين اسيد چرب و رسوباتش در غشاء سلولي نشان مي دهد .

(rapoport,S.I.,et al.,2001)

 

 

 

 

با توجه به اثرات مفيد و سودمند و توصيه مي شود مادران آينده ، ماهي را در رژيم غذايي شان به عنوان منبعي از اسيدهاي چرب غيراشباع وارد نمايند .Koletzko,B.,et al.,2001)) . دو كوزاهگزاانوئيك اسيد (DHA ) اسيد چربي است كه بافت مغز انسان را تشكيل مي دهد وبخصوص در ماده خاكستري مغز و شبكيه چشم و در غشاء بافتهاي عصبي به وفور يافت مي شود و كمبود آن با بيماري هاي عصبي شامل حواس پرتي ، افسردگي و كم عقلي همراه است .

DHA بويژه براي كودكان وجنين حائز اهميت است . DHA موجود در ماهي و اندامهاي گوشتي جانوران توسط فيتوپلانكتون ها در دريا توليد مي شود. [38]

خوردن ماهي يك يا دوبار در هفته خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي را نسبت به افرادي كه ماهي مصرف نمي كنند به ميزان 50% كاهش مي دهد .[39]

تحقيقات اخير نشان داده است كه مصرف روغن ماهي اثرات مفيدي در بيماري رماتيسم و التهاب مفاصل دارد، كه اين موضوع شاهدي بر اين مدعاست كه موجود در ماهي خواص ضد التهابي دارد. [40]

اسيدهاي چرب امگا-3 براي سلامتي انسان بسيار مفيد است ، همچنين براي توسعه و عملكرد ارگانهاي اصلي و عكس العمل فيزيولوژيكي و بيوشيميايي جانداران ضروري مي باشد .

(Meyer, B, J., et al., 1999)

مصرف 5/5 گرم از امگا-3 در هر ماه خطر ابتلا به بيماري هاي قبلي و عروقي را 50% كاهش مي دهد و از بروز سرطان جلوگيري مي كند . [41]

 

 

 

 

محققان دانماركي گزارش كردند كه زناني كه از ماهي يا غذاهاي دريايي هفته اي يك بار استفاده مي كنند در شانزده هفته اول بارداري، خط به دنيا آوردن نوزداني با وزن كمتر از 2500گرم در آنان ، 6/3 بار كمتر از زناني است كه ماهي يا غذاهاي دريايي استفاده نمي كنند .

(olsen,et al.,2002)

Whelton و همكارانش به اتفاق He و همكارانش نشان دادند كه خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي – عروقي در افرادي كه يكبار در هفته ماهي مصرف مي کنند 15% كمتر از افرادي است كه يكبار در ماه ماهی مصرف مي كنند. [42]

طي مطالعات انجام گرفته مظفريان و همكارانش نشان دادند كه مزايا و فوايد مصرف ماهي بستگي به نوع گوشت و محتويات آن دارد . مصرف ماهي تن يا ماهي كبابي يا پخته در ارتباط با كاهش خطر بيماريهاي قلبي – عروقي و آريتمی مي باشد ، اما مصرف ماهي سرخ كرده خطر ابتلا به بيماري قلبي- عروقي را افزايش مي دهد همچنين خطر ابتلا به آريتمي قلبي در افرادي كه 1-4 بار در هفته ماهي مصرف مي نمايند ، 28% كمتر از افرادي هست كه يكبار در ماه ماهي مي خورند .

(Mozaffarian, D.,et al.,2003)

شناسايي و جداسازي DHA,EPA موجود در جلبك ها كه پيش از آن در ماهي كشف گرديده بود توسط J.suhimoto در سال 1925 انجام گرديد [1] .

در اوايل دهه 1950 مطالعات بر روي تاثير اسيدهاي چرب بر روي كلسترول پلاسماي خون به صورت گسترده اي آغاز گرديد .

دو دانشمند كانادايي به نامهاي William j.Dyer , E.graham Bligh در سال 1959 از موسسه تحقيقات دريايي و ماهيگيري هاليفاكس با هدف تعيين تاثير انجماد ماهي بر ميزان كيفيت چربي ها و مواد طبيعي موجود در آن منجر به ايجاد روشي ساده ، سريع و دقيق براي استخراج تركيبات طبيعي ماهي گرديد كه به نام روش Bligh and Dyer شهرت يافت . اين روش در ابتدا بر روي بافت عضله مورد استفاده قرار گرفت ، ولي پس از آن براي استفاده بر روي ساير بافت ها نيز با موفقيت بكار گرفته شد. [20]