فهرست عناوین

عنوان ...............................................................................................................................................................................صفحه چکیده........................................................................................................................................................................................Iمقدمه و اهمیت موضوع........................................................................................................................................................1

 

فصل اول(کلیات)

عوامل موثر بر رشد و نمو....................................................................................................................................................4 مراحل تکاملی کودک............................................................................................................................................................5 شاخص های تن سنجی........................................................................................................................................................7 وزن...........................................................................................................................................................................................9 وزن برای سن..........................................................................................................................................................................9

قد............................................................................................................................................................................................10

وزن برای قد.........................................................................................................................................................................10 شاخص توده ی بدنی..........................................................................................................................................................11

دور سر برای سن.................................................................................................................................................................11

ارزیابی رشد کودکان...........................................................................................................................................................11

رشد طبیعی در کودکان....................................................................................................................................................15

انحراف از رشد طبیعی........................................................................................................................................................16

اختلال در رشد(FTT)......................................................................................................................................................18

عوامل موثر در اختلال رشد...............................................................................................................................................19

تشخیص اختلال رشد.........................................................................................................................................................20

درمان اختلال رشد.............................................................................................................................................................21

سرانجام کودکان FTT.....................................................................................................................................................23

کودکان با وزن کم هنگام تولد.(LBW).......................................................................................................................23

سوتغذیه پروتیین_انرژی....................................................................................................................................................25

ماراسموس.............................................................................................................................................................................26

کواشیورکور...........................................................................................................................................................................26

عوارض سوتغذیه...................................................................................................................................................................26

درمان سوتغذیه....................................................................................................................................................................27

چاقی درکودکان...................................................................................................................................................................27

فصل دوم

(نیازهای در کودکان)..........................................................................................................................................................28

انرژی......................................................................................................................................................................................28

پروتییین................................................................................................................................................................................28

اسید چرب.............................................................................................................................................................................29

کربوهیدرات..........................................................................................................................................................................30

آب...........................................................................................................................................................................................30

 

مواد معدنی

آهن.........................................................................................................................................................................................31

کلسیم....................................................................................................................................................................................32

روی........................................................................................................................................................................................33

 

 

ویتامین ها

ویتامین D............................................................................................................................................................................33

ویتامین K............................................................................................................................................................................34

ویتامین B12.......................................................................................................................................................................36

 

فصل سوم

مروری بر مطالعات در ایران..............................................................................................................................................38

مروری بر مطالعات در جهان.............................................................................................................................................41

 

فصل چهارم

روش تحقیق.........................................................................................................................................................................43

 

فصل چهارم(یافته ها)

یافته های حاصل از پژوهش.............................................................................................................................................47

 

فصل پنجم

بحث و بررسی یافته ها.......................................................................................................................................................52

نتیجه گیری........................................................................................................................................................................54

پیشنهادات............................................................................................................................................................................55

 

منابع و ماخذ

فهرست منابع........................................................................................................................................................................56

 

مقدمه و اهمیت موضوع

تغذیه مناسب برای تامین رشد ونمو طبیعی‌کودکان دارای نقش اساسی است.(Berman,2002)

نیازهای‌تغذیه‌ای‌انسان‌هاطی‌دوران‌مختلف‌زندگی‌تفاوت‌عمده‌‌‌‌وآشکاری‌دارد.کودکان‌ازجمله‌گروهای‌آسیب‌پذیری هستند که نیازهای تغذیه ای متفاوت آنها باید موردعنایت وتوجه ویژه باشد.

کمبودهای مواد مغذی به سرعت منجربه بروزعوارض‌وآثارناشی‌ازسوتغذیه میگردند.ودرهمان‌حال‌اضافه دریافت مواد غذایی منجربه ظهور نوع دیگری ازسوتغذیه یعنی چاقی درکودکان میشود.کم تحرکی ودریافت مواد غذایی کم ارزش وپرانرژی وعادات نامناسب درزندگی کودکان آنها را به سمت اضافه وزن و چاقی سوق می دهد.(درستی1385٬)فقر تغذیه درکشورهای درحال توسعه بسیارشایعتر از کشورهای توسعه یافته است.تخمین های اخیردر مورد شیوع عدم تامین غذایی درکشورهای درحال توسعه که بر اساس برآوردهای فقرتغذیه بنا شده اند نشان می‌دهند که حدود 18درصد کل افراد درکشورهای درحال توسعه درفقرتغذیه بسرمی‌برند.(نلسون٬ 1382) شواهدی پیشنهاد می دهند که فقر تغذیه اثرات کلی بر سلامت کوتاه مدت و طول عمر و نیز کیفیت زندگی حاصل ازآن دارد این اثرات نه تنها شامل اثرات حاد بر میزان بیماری ومرگ ومیر است بلکه شامل اثرات طولانی مدت برتوسعه شناختی واجتماعی٬ظرفیت کار فیزیکی٬مولد بودن ورشد اقتصادی دارد

به عنوان مثال نا امنی غذایی درزنان با شدتی که باعث ناکافی بودن مواد مغذی میشوند وفقر تغذیه متعاقب آن به شیوع بیشتر نوزادن با وزن کم تولد (LBW) منجر میشود وممکن است تولید شیر پستانی را نیز تحت تاثیر قراردهند. این تاثیرات متعاقبا باعث بروزاختلالات نمو شناختی و نورولوژیک می‌شوند که درنتیجه میزان کارامدی افراددربزرگسالی راکاهش میدهند.همچنین افرادی که با شدت بیشتری آسیب دیده اند ممکن است قابلیت شغلی ضعیفی داشته باشندکه‌درنتیجه توانایی آنها برای تامین غذایی‌کاهش می‌دهداین سیکل معیوب ممکن است ازنسلی به نسل‌دیگرتداوم یابد وباعث ماندگاری عواقب بیولوژیک فقر تغذیه شود.(نلسون٬ 1382)

مطالعات آینده نگر پیشنهاد میکند که کودکان شدیدا کم وزن (کمتر از 60% وزن قابل قبول برای سن ) 8 برابر بیشتر ازکودکان با تغذیه طبیعی درمعرض خطر مرگ و میر قرار دارند وکودکانی که به طور متوسط کم وزن هستند (بین 69-60 درصد وزن قابل قبول برای سن) 4 برابر ببیشتر درمعرض خطرند وحتی‌کودکانی که به طورخفیف کم وزن میباشند(بین79-70درصد وزن قابل قبول برای سن )2برابربیشتردرمعرض خطرند.

شیوع بالای مرگ و‌میر درکودکان کم وزن پیشنهاد میکند که بیش از نیمی ازمرگهای کودکان ممکن است به طورمستقیم یا غیرمستقیم به علت فقر تغذیه باشد به علاوه 83 درصد ازاین مرگها ازفرم خفیف تا متوسط فقرتغذیه ناشی میشودیک‌عامل عمده درواقع قابلیت قوت‌گرفتن بیماری عفونی‌توسط فقرتغذیه است‌همچنین افرادی‌که ازسو تغذیه دوران‌کودکی زنده مانده اند نسبت به‌آنهایی‌که تغذیه مناسب داشته اندودرهمان محیط زندگی کرده اند درعملکرد شناختی و وضعیت تحصیلی کمبودهایی را نشان میدهند. (Berman,2004)

ارزیابی‌رشدیک جز اساسی ازمراقبت بهداشتی کودکان می باشدزیراتقریبا هرمشکلی‌درزمینه فیزیولوژیک٬ ارتباط بااشخاص و اجتماعی می‌تواند اثرنامطلوبی روی رشد‌داشته باشد.بهترین وسیله درارزیاب‌رشد٬نمودار است. shari,1997))

از جمله عوامل موثر دررشد عبارتند از:عوامل ژنتیکی٬رشد داخل رحم٬عوامل اندوکرینی٬تغذیه٬محیط٬نژاد٬ طبقه ‌اجتماعی واقتصادی٬بیماری‌های‌عفونی٬فقرتغذیه‌ای‌مادر٬وزن‌کم تولد‌ وغیرمی‌باشد (Berman,2004) که شاید مهمترین علت افت رشد٬سوتغذیه باشد که هنوز در نقاط مختلف دنیا و نیز ایران مساله بسیار مهمی است.عدم تامین غذایی وفقر تغذیه تظاهرات رفتاری یا بیولوژیک٬مشکلاتی هستند که ریشه درجامعه جهانی از سطح فردی وخانوادگی تا سطح جمعیتی٬کشوری و بین المللی دارند بنابراین مقررات علمی گسترده‌ای باید طراحی شود تا امکان ایجاد راه حل‌های موثروطولانی مدت رابه حداکثر برساند

برخوردعلمی برای حل چنین مشکلی باید دربرگیرنده دانشهای بیولوژیکی باشد که هسته اصلی قوانین تغذیه ای را تشکیل میدهند(Berman,2004)

 

 

 

 

 

 

عوامل موثر بر رشد و نمو:

رشد ونموانسانها متاثراز دوعامل بسيار مهم ارث ومحيط‌است كه درمورد عامل ارث كه يك عامل بالقوه است تاثيركمي مي‌توان درآن گذاشت اما درمورد عامل محيط فاكتورهايي را مي‌توان تقويت‌كرد ويا كاهش داد

عوامل محيطي دردومرحله قبل وبعدازتولد قابل ملاحظه مي‌باشد :

1- عوامل محيطي قبل ازتولد مانند :

٭ تغذيه صحيح مادر

٭وضعيت اقتصادي ، فرهنگي ، بهداشتي وبرخي ازبيماريهاي مادرمي‌تواند برروي جنين اثرگذارباشد مانند : سرخجه ، سيفليس كه مي‌تواند باعث عفونت جنين دررحم شود.

2-فاكتورهاي‌محيطي‌بعدازتولدنقش‌بسيارمهمي‌دررشدونموكودك‌داردكه‌عبارتنداز:

٭صفات‌ارثی وژنتیکی:عوامل‌ژنتیکی بررشدوتکامل‌اجتماعی وعقلانی‌وشخصیت‌موثر است.

٭سن : رشدونمو درسال اول زندگي ودوران بلوغ سريعتر ازديگر دوره‌هاي زندگي است .

٭جنس : دوران بلوغ جنسي دختران ازده سالگي وپسران ازسيزده سالگي آغاز مي‌شود .

٭تغذيه:‌نقش بسيارمهمي‌دررشد ونمو دارد .بخصوص در3 سال اول عمرکودک دارای اثرات بسیارمهمی بررشد مغزی ‌وجسمی‌طفل ‌برجای ‌میگذارد‌كمبود غذاها‌‌ مثل‌کمبود ويتامينDوياكمبودپروتئين‌مانع‌رشد‌ونمومي‌شود. وهمچنين‌تغذيه‌نامتعادل‌نيزمانع‌رشدونمومي‌شود.

٭بيماريها:‌ بيماريهاي ‌مزمن‌ واسهال ‌وعفونت‌يا ناهنجاريهاهاي ‌مادرزادي ‌سبب ‌تاخير رشد ‌ونمو مي‌شود .عوامل‌آندوكرين( غدد درون ريز )، كم‌كاري بعضي ‌غدد مترشحه ‌درون‌ ريز مثل ‌تيروئيد و هيپوفيز سبب تأخيررشد مي‌شود .

3-عوامل‌محیطی:معتقدندکه‌بین‌فصل‌ورشدارتباط‌کمتری وجودداردولی‌به هرحال مطالعات نشان داده‌اند که درفصل بهاررشد قدی ودرفصل‌زمستان رشد وزنی بیشتر میباشد

4 – عوامل رواني: كه بيشترباعث كم اشتهايي وبه دنبال‌آن سبب تاخيررشد مي شود .

5-وضع‌اقتصادي،فرهنگي،بهداشتي،فقر،كمبودسرويس‌هاي بهداشتي،عادات‌غلط‌وعدم‌اطلاع از تغذيه صحيح و بهداشتي باعث تاخيررشد ميو شود .

6-عوامل فرهنگی و

عوامل دیگر:وزن‌هنگام تولد چند قلویی وقت نداشتن‌مادر تولیدات‌کشاورزی محدود محدود ناامنی غذایی

 

مراحل تکاملی کودک

متخصصین‌اطفال نیاز به‌درک‌الگوهای رشد و نمودارند به‌این علت‌که بتوانند هرگونه تاخیر تاخیریاناهنجاری درنموراتشخیص‌دهند.یک‌روش دیگردرارزیابی میزان‌تکامل‌کودک مشخص کردن میزان تکامل درحوزه های معینی مثل توانا ییحرکات ظریفا جتماعی خلقیتکلم وخلقیتکلم‌ وشناختی‌ میباشد.نشانه‌ها یمراحل تکاملی‌‌ تکاملی‌کودک درجدول شماره1آمده است. (Berman,2002)

سن	تکامل حرکتی	تکامل کلامی	تکامل تطبیقی	تکامل شخصی-اجتماعی
8-6 هفتگی				به مادر نگاه میکند و لبخند میزند
سه ماهگی	راست نگه داشتن سر
5-4 ماهگی	با کمک مینشیند	گوش فرا میدهد	سعی میکند به اشیا دست یابد	مادرش را میشناسد
8-6 ماهگی	بدون کمک برای مدت‌کوتاهی مینشیند	از خود سروصدا در می آورد	اشیا را از این دست به آن دست میکند	از قایم باشک لذت میبرد
10-9 ماهگی	سینه خیز میرود	صداهای بیشتری از خود در می آورد	اشیا را رها میکند	از بیگانه ها غریبی میکند
11-10 ماهگی	بدون‌کمک‌می ایستد	نخستین کلمات‌رابر زبان جاری می کند	برای بلند کردن اشیا از شست‌وانگشت‌نشانه استفاده میکند
14-12 ماهگی	با قدمهای گشاد راه میرود	کلمات مامان و بابا را با درک معنی به کار میبرد	میتواند دو مکعب را روی هم بگذارد
21-18 ماهگی	با قدمهای عادی راه میرود و حتی میدود	کلمات را به هم وصل می کند	اشیایی مانند تیله را میتواند از داخل شیشه مربا خوری ٬خارج کند	دستورات‌دومرحله‌ای‌را میفهمد
24 ماهگی	می دود	جملات کوتاه را بر زبان می آورد	میتواند ستونی با 7-6 مکعب درست کند	نیاز به توالت را خبر میکند

 

 

شاخص های تن سنجی:

ارزیابی سطح تغذیه درکودکان به منظور شناسایی کمبود یا اضافی دریافت مواد غذایی و برآورد مقدار مطلوب انرژی دریافتی برای پیشبرد رشد و سلامتی کودک لازم و ضروری است

 

آنتروپومتری

ارزیابی آنتروپومتریکی(استفاده ازداده های تن سنجی)جزیی ضروری درارزیابی سطح تغذیه ومراقبتهای پایشی درکودکان است.انواع اندازه گیری آنتروپومتری وجود دارد که هرکدام اطلاعات متفاوتی را دراختیار میگذارد و هیچ اندازه ای به تنهایی برای مشخصه های کامل وضع تغذیه ای فرد کفایت نمیکند.اندازه گیری های تن سنجی همانند وزن٬قد٬دورسر وکلفتی چین پوستی وضع تغذیه ای کنونی فرد را نشان میدهد درحالی که وزن هنگام تولد٬وزن سایر افراد خانواده و عوامل محیطی دیگر نیز بر رشد کودک موثر است و باید درکنار اندازه گیری های آنتروپومتری در نظر گرفته شوند.(درستی٬ 1385)

رشد وزنی:

95درصد ازکودکان وزن تولد 4.6-2.5 کیلوگرم و به طورمتوسط 3.5-3.25 کیلوگرم دارند بعد ازتولد نوزاد ممکن است به علت از دست دادن آب اضافی سلولها و تغذیه ناکافی 10-5 درصد کاهش یابد ولی بعد از 10-7 روز وزن تولد خود را به دست می آورند و بعد از آن با سرعت حدود 30 گرم در روز به رشد خود ادامه میدهند.بین 3 تا 4 ماهگی وزن کودک تقریبا 2 برابر وزن تولد می شود بعد از 6 ماهگی سرعت رشد وزن باز هم آهسته تر شده و تا 12 ماهگی روزانه 15-12 گرم به وزن کودک افزوده میشود طوری که در12 ماهگی کودک به طور متوسط 3 برابر وزن هنگام تولد میشود ودر2 سالگی به چهاربرابر وزن تولد می رسد.

(رحیمی٬1381)

رشد قدی:

قد هنگم تولد برخلاف وزن تولد که بسیار متغییر می باشد٬زیاد متغییر نیست وبه طور متوسط4±50 سانتی متر است.بعد ازتولد درابتدا رشد قدی سریع است وبه تدریج سرعت آن کاهش می یابد.

قد کودک در3 ماه اول حدود 3.5 سانتی متردرهر ماه رشد میکند طوری که قد کودک در3 ماهگی حدود 61-60 سانتی متر می شود و بعداز 6 ماهگی هر ماه 2 سانتی متر به قد آن افزوده میشود ویک کودک 6 ماهه به طور متوسط 67-66 سانتی متر قد داشته باشد.درکل درسال اول زندگی حدود 50 درصد به قد زمان تولد افزوده میشود.ودرطول سال دوم زندگی هرماه یک سانتی متربه قدکودک افزوده میشود..(رحیمی٬ 1381)

 

دور سر:

متوسط دورسرهنگام تولد 35 سانتی متر است.محیط دورسر در 6 ماه اول حدود 9 سانتی متر و در 6 ماه دوم حدود 3 سانتی متر افزوده میگردد.رشد مغز درسال دوم زندگی کاهش میابد.و بعد ازیک سالگی٬در باقی عمر 10 سانتی متر به محیط سر افزوده می گردد.(صراع٬ 1371)

 

دیگر شاخص هاي رشد كودكان

• وزن براي سن
• قد براي سن

. دورسربراي سن

• وزن براي قد
• شاخص توده بدن(BMI) براي سن

مقایسه شاخص های تن سنجی:

وزن:

توزین فرد٬پایه ی بسیاری از نمایه های تن سنجی است.این روش ساده بوده و وزن فرد به طور مستقیم با سایز بدن او مرتبط است.روشی ارزان وتکرار پذیر بوده و به مقدارزیاد با چربی بدن ارتباط دارد.

باید توجه داشت که وزن بدن اطلاعاتی از اجزای تشکیل دهنده ی ترکیب بدن نمی دهد.محدودیت دیگر استفاده از وزن به تنهایی این است که وزن مرتبط با قد است بنابراین بچه های بلندتر سنگین ترند و ممکن است به اشتباه چاق تلقی شوند.بنابراین استفاده ازوزن به‌تنهایی‌برای‌تشخیص چاقی توصیه نمیشود.(درستی٬ 1385)

 

وزن برای سن:

اندازه ی وزن برای سن به تنهایی نمی تواند اطلاعات کافی به منظور تفاوت گذاشتن بین سوتغذیه حاد با مزمن فراهم کند.

زیرا سوتغذیه مزمن درکودکان پس از مدتی ایجاد کوتاهی قد ودرنتیجه کاهش وزن میکند ولی سوتغذیه حادیاسوتغذیه درمراحل اولیه اثرکمی روی قد دارد بنابراین باعث طبقه بندی نادرست میشود.

مشکل‌دیگر وزن برای سن این است که‌کودکان مبتلا به سوتغذیه شدید ادم ممکن است تا حدودی‌کمبودوزن‌راجبران‌کندنموداروزنبرحسب‌سن‌وجنس‌ترسیم‌شده‌وبا‌مرجعCDCمقایسه میشود.

 

قد:

رشد خطی٬به عنوان جزیی ازتاریخچه تغذیه‌ای کودک٬ فرد متخصص راقادرمی سازد که سوتغذیه کوتاه مدت وبلند مدت رااز هم تشخیص دهد.طول یا قد برحسب جنس وسن در نمودار CDC رسم وبا استاندارد مقایسه می‌شود.منحنی های سرعت رشد برای کودکان طبیعی وهمچنین با بلوغ زودرس ودیررس دردسترس است.

 

وزن برای قد:

مزیت استفاده از وزن برای قد به عنوان نمایه بیان کننده لاغری٬چاقی و وضعیت تغذیه ای حال وگذشته نزدیک فرداست واطلاعاتی درمورد طول مدت سوتغذیه نمی‌دهدودر نهایت اینکه نماگر بسیارساده ای است که قادربه تشخیص بین اجزامختلف بدن(مانند توده عضلانی ومحتوای چربی)و تغییرات دراندازه نسبی آنها نیست.یکی ازمزیت های‌آن مستقل بودن آن ازسن است.