فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه. 5

معنای لغوی لهو 6

 

فصل اول : لهو و لعب از دید قرآن کریم

1. پند قرآني.. 8

2. غرور زندگی دنیوی.. 10

3. بازیچه نبودن آفرینش.... 11

4. بازی دنیا13

5. پیام حق.. 15

6. لهو بودن دنیا15

7. ایمان. 16

8. مخالفت فرمان. 17

9. لهو و لعب... 18

10. متاع فریب... 19

11. مسخره گرفتن دین.. 20

12. روز موعود. 22

13. حقایق.. 23

14. عبیر خواب... 25

15. رستگاری.. 26

16. فریب شیطان. 28

17. نابخردان. 29

18. چشم چرانی 1. 30

19. چشم چرانی 2. 32

20. تفریح.. 33

21. آمیزش... 34

22. سخن گفتن.. 35

23. عذاب 36

24. سرگرمی دنیا37

25. گناه بزرگ.... 38

26. غنا و موسیقی در قرآن کریم 42

 

فصل دوم : لهو و لعب از دیدگاه معصومین

1. شراب 47

1-1 شراب مستي آور. 47

1-2 اجتناب از شراب و قمار. 47

1-3 شراب و ايمان. 47

2. شراب مادر زشتکاریها »47

2-1 ريشه زشتيها47

2-2 شراب خواري.. 47

2-3 شراب كليد بديها48

3. نهی از نشستن بر سفره های شراب 48

3-1 ننشستن بر سر سفره شراب... 48

4. علت تحریم شراب... 48

4-1 حفظ عقل.. 48

4-2 تأثير بد شراب... 48

5. عاقبت شراب خواری 49

5-1 دوزخ.. 49

5-2 پذيرفته نشدن شراب... 49

6. نحوه رفتار با شراب خوار »49

6-1همنشيني با شراب خوار. 49

7. چگونگی محشور شدن شراب خوار 49

7-1 دائم الخمر. 49

7-2 ميگسار. 50

8. تشویق به ترک شراب خواری هر چند به خاطر غیر خدا50

8-1 ثواب ترك شراب خواري.. 50

9. حرام بودن هر آنچه تأثیر شراب داشته باشد 50

9-1 علت حرام بودن شراب... 50

10. قمار 51

10-1 آثار قمار (1)51

10-2 آثار قمار (2)51

10-3 حكم شراب... 51

10-4 سخن پيامبر. 51

11. عواقب موسیقی در بعضی از احادیث... 52

11-1 بي تفاوت شدن نسبت به ناموس 52

11-2 مرگ ناگهانی و قبول نشدن دعا52

11-3 سبب نفاق 52

11-4 رفتن برکت... 53

11-5 عامل زنا53

11-6 هدف رسالت پیامبر. 53

11-7 عواقب اخروی غنا53

11-8 خرید و فروش و کسب با وسایل لهو. 53

11-9 ثواب پرهیز از غنا54

 

فصل سوم : لهو و لعب از دیدگاه مراجع

12. شطرنج.. 56

13. آلات قمار. 57

14. موسیقی و غنا 57

15. رقص 60

16. دست زدن 61

 

 

 

 

فصل چهارم : لهو و لعب از نظر روانشناسي

17. سه سئوال در مورد موسیقی از استاد جعفری ( ره )63

17-1 آیا موسیقی روح انسان را تصفیه نمی کند ؟. 63

17-2 آیا تأثیر موسیقی از طرف غرب دلیل بر عدم ضرر آن نیست ؟. 63

17-3 آیا موسیقی در محل کار سبب کار بیشتر نیست 63

18. ضررهای موسیقی از دیدگاه علامه محمد تقی جعفری ( ره ) 64

19. آثار موسیقی بر مغز 66

20. تأثیرات شوم موسیقی بر انسان از تحقیقات دانشمندان مسلمان 67

 

منابع. 70

 

 

 

 

مقدمه

با نگاهی اجمالی به برخی آیات قرآن کریم در می یابیم که زندگی مادی دنیایی و تعلقات آن به عنوان سرگرمی و بازیچه معرفی گردیده ، و البته این توصیف در مقایسه با زندگی واقعی آخرت است در آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام ، ضمن تذکر این مسئله به عموم انسان ها و به خصوص مومنین ، آنان را از پرداختن به امور بیهوده و سرگرم کننده ای که هیچ نفع دنیایی و آخرتی ندارد ، برحذر می دارد .تحقیق حاضر بر آن است تا با بررسی آیات نورانی قرآن کریم و روایات اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم السلام مفهوم و ماهیت لهو و لعب و مصادیق و نمونه ها ، و عوامل گرایش به آن و نیز آثار و نتایج پرداختن به آن را تبیین نموده و با بهره گیری از کلام وحی و فرمایشات گهربار معصومین ( ع ) راه کارهایی را جهت اجتناب و دور ماندن ازاین امور برای مشتاقان به معارف قرآنی ، ارائه نماید .

معنای لغوی لهو :

در لغت به معنای چیز و یا کار پوچ و بی اساس و بیهوده است .

معنای لغوی لعب :

لعب بر وزن لزج در اصل از ماده لعاب ( بر وزن غبار ) به معنای آب دهان است که از لبها سرازیر می‌شود و اینکه بازی را لعب گویند به خاطر اینکه همانند آب دهان بدون هدف و بی ارزش است .

معنای اصطلاحی لهو :

کلمه لهو به معنای هر چیز و هر کار بی فایده ای است که انسان را از کار مهم و مفیدش باز بدارد و به خود مشغول سازد .

معنای اصطلاحی لعب :

کلمه لعب به کاری گفته می شود که قصد صحیحی در آن نباشد و به معنای کار یا کارهای منظمی است با نظم خیالی و برای عرض خیالی مثل بازی بچه ها و یا زندگی دنیا که هم لهو است و هم لعب .

 

 

 

 

 

فصل اول:

 

 

لهو و لعب از ديدگاه قرآن

موضوع : پند قرآني

آیه 7 سوره انعام

و ذر الذین اتخذوا دینهم لعباً و لهواً و غرتهم الحیاه الدنیا و ذکر به ان تبسل نفس بما کسبت لیس لها من دون الله .....

و واگذارید کسانی را که دین خود را بازیچه گرفتند و زندگی دنیا مغرورشان کرده و پند ده آنان را به قرآن مبادا گرفتار شود نفسی به آنچه کسب می کند در حالیکه نیست برای آن نفس به غیر خداپرستی و شفیعی و اگر فرضاً بخواهد با دادن رشوه – از آن بند ، رهایی یابد نمی تواند ، آنان هستند که گرفتار شدند به آنچه کسب کرده اند و از برای ایشان است شرابی از آب جوشان و عذابی دردناک به خاطر کفرانی که کردند و حق که کتمان می نمودند .

تفسیر نمونه جلد1 :

در این آیه خداوند به پیامبر می فرماید:

ای پیامبر دوری گزین از کسانی که دین خود را به بازی و شوخی گرفته اند واین مهم منافاتی با جهاد است ندارد زیرا هم جهاد و هم بی اعتنایی به کفار شرائطی دارد که هر کدام باید در جایش انجام گیرد که گاهی لازم است با بی اعتنایی کافران را به خود آورد و در حقیقت این آیه اشاره به آن دارد که دین کفار که منظور بت پرستی است یک چیز است که محتوایی پوچ و بیشتر به بازیهای کودکان شباهت دارد که در این آیه منظور از دینهم همان شرک و بت پرستی آنها است و شاید این آیه اشاره به این دارد که حتی کفار نسبت به آیین خود به عنوان بازی نگاه می کردند و جدی نمی گرفتند و به هر حال این آیه اشاره به همه کسانی دارد که دین را وسیله ای قرار داده اند برای رسیدن به اهداف مادی خود .

تفسیر نور جلد 3 :

مراد از رها کردن منحرفان در جمله « ذر الذین اتخذوا دینهم .... » اظهار تنفر و قطع رابطه کردن با آنان است و کلمه « تبسل » به معنای محروم شدن از خوبی و به هلاکت رسیدن است .

1- دلبستگی و فریفته شدن به دنیا ، زمینه به بازی گرفتن دین است ( الذین اتخذوا دینهم لعبا و لهوا و غرتهم الحیاه الدنیا )

2- تذکر و موعظه ، سبب نجات از قهر و عذاب الهی است ( و ذکر به )

3- در تذکر و هشدار باید از قرآن بهره گرفت ( و ذکر به )

4- به دنیا مغرور نشویم که در قیامت جز خداوند چیزی به کمک ما نمی‌آید ( لیس لما من دون الله ولی ولا شفیع )

5- عامل بدبختی های انسان خود او و عملکرد اوست ( بما کسبت .... بما کسبوا ... عذاب الیم بما کانوا یکفرون )

تفسیر المیزان جلد 7 :

حیات دنیوی لهو و لعب است و بس ، زیرا که این زندگی و چیزی جز یک سلسله عقاید اعتباری‌های موهوم نیست ، و چون لعب هم عبارت است از سرگرمی به موهومات ، بنابراین دنیا نیز یک نوع لعب خواهد بود و از آن جایی که آدمی را از مهمات حیات اخرویش که حیات حقیقی و دائمی است باز می دارد و لهو هم چیزی است که آدمی را از مهماتش باز می دارد پس دنیا هم نوعی لهو است و اما اینکه چرا در آخرت خیر است آنهم تنها برای متقین ؟ جهتش این است که دار آخرت حیاتی است حقیقی و ثابت ، و چنین حیاتی جز برای متقین دست نمی دهد از این جهت فرمود :

خیر است برای متقین در این آیه تدین و گرویدن به خواسته های نفسشان را لهو و لعب به دین شمرده و این خود اشاره به این است که آنان دین حق و صميمي دارند ، و آن همان دینی است که فطرتشان آن را به آن دین دعوت می کند پس جا دارد که همان ندای وجدان خود را لبیک گفته و آنرا به طور جد پذیرفته و بدین وسیله دین خدای را از خلط و تحریف دور بدارند و لیکن بدبختانه دین را بازیچه پنداشتند و آن را مانند اسباب بازی به هر طرف که بخواهند به هر صورتی که هوای نفسشان بگوید می چرخانند .

موضوع : غرور زندگی دنیوی

آیه 51 سوره اعراف :

تفسیر نور جلد 4 صفحه 78 :

الذین اتخذوا دینهم لهواً و لعباً و غرتهم الحیاه الدنیا فالیوم ننساهم کما نسوا لقاء یومهم هذا و ما کانوا بآیاتنا یجحدون . 51

کسانی که ( در دنیا ) دین خویش را به بازی و سرگرمی گرفتند و زندگی دنیوی مغرورشان ساخت پس همان گونه که آنان دیدار این روزشان را فراموش کرده و آیات ما را انکار می کردند ( ما نیز ) امروز آنان را به فراموشی می سپاریم .

« لهو » به معنای غفلت انسان از کارهای اساسی و « لعب » آن است که انسان هدفی خیالی و غیر واقعی داشته باشد .

1- کفار ، احکام دین را که جدی است به بازی می گیرند ( دینهم لهواً ) و در عوض دنیا را که بازیچه ای بیش نیست را جدی گرفتند .

2- زندگی دنیوی فریبنده است ( غرتهم الحیاه الدنیا )

3- فریفتگی به دنیا ، زمینه ی بازی گرفتن دین است ( لهواً و لعباً و غرتهم )

4- کیفرالهی با اعمال ما تناسب دارد ( نفساهم کما نسوا )

5- انکار مستمر آیات الهی ، موجب محرومیت از بهشت و مواهب آن است ( ماکانوا بآیاتنا یجحدون )

6- فراموش کردن خداوند در دنیا سبب فراموش شدن انسان در قیامت می شود ( ننساهم کما نسوا ) چنانکه در جای دیگر یاد خداوند را مایه ی یاد او از انسان می داند ( فاذکرونی اذکرکم ) 4

تفسیر نمونه جلد 2 صفحه 236 :

نخست می فرماید :

این دوزخیان محروم کسانی هستند که دین و مذهب خود را به سرگرمی و بازی گرفتند و زندگی دنیا آنها را فریب داد و مغرور ساخت . منظور از « نیستان و فراموشی » که در این جا به خداوند نسبت داده شده این است که با آن ها آن چنان رفتار می کند که شخص فراموشکار رفتار می نماید درست مثل اینکه : انسان به دوست فراموشکارش می فرماید :

حالا که تو ما را فراموش کردی ما هم تو را فراموش خواهیم کرد یعنی با تو رفتار فراموشکارانه می‌کنیم . (5)

موضوع : بازیچه نبودن آفرینش

آیه 1 سوره انبیاء :

تفسیر نور جلد صفحه 434 :

و ما خلقنا السماء والارض و ما بینهما لعبین ( 16 )

و ما آسمان و زمین و آنچه را که میان آنهاست برای بازی نیافریدیم .

لعب : کار منظم و شکل یافته ای که با اهداف خیالی همچون افعال کودکان صورت می پذیرد لعب نام دارد .

لهو : ولی همین که این کارهای خیالی به جدی رسید که انسان را از امور اصلی بازداشت و به صورت سرگرمی درآمد به آن لهو می گویند و این هر دو در مورد خداوند بی معنا و باطل است و در کتاب خداوند قرآن مجید تأکید شده است که جهان هستی بازیچه نیست و هدفدار آفریده شده است . در معنای این جمله که در اگر بنا داشتیم سرگرمی برای خود بگیریم قطعا از پیش خود این کار را می‌کردیم چند معنا گفته شده :

الف ) آفریدن هستی بر فرض برای سرگرمی باشد کار اوست نه بت ها

ب) بر فرض بنای سرگرمی داشتیم از فرشتگان و مقربان درگاه خود سرگرمی درست می کردیم و کاری به جهان مادیات و طبیعت نداشتیم .

1- هستی هدفدار است ( و ما خلقنا ... لاعبین ) :اگر آفرینش بیهوده نیست پس مرگ هم نیستی و پایان کار نیست .

2- کسی که هدفش است وسایل بازی می سازد نه جهان بی نهایتی که تنها سلول و اتم آن عصرها و نسل ها را به مطالعه پیرامون آن واداشته است ( و ما بینهما لاعبین )

3- اگر بر فرض محال بنای خداوند بر بازی و کار لغو بود باید آنرا متناسب با ذات خود می آفرید (نه مادیات و اجسام)

4- اگر بر فرض محال خداوند هدف بازیگری داشت دیگر کاری به خلقت انسان نداشت این همه انبیاء را به زحمت نمی انداخت ، امر و نهی نمی کرد و ثواب و عقابی مقرر نمی داشت . 6

تفسیر نمونه جلد 13 :

آفرینش آسمان و زمین بازیچه نیست :

از آنجا که در آیات گذشته این حقیقت منعکس بود :

ظالمان بی ایمان برای آفرینش خود هدفی جز عیش و نوش قائل نبودند ، و در واقع عالم را بی هدف می پنداشتند ، قرآن کریم در آیات مورد بحث ، برای ابطال این طرز فکر و اثبات وجود هدف با ارزش برای آفرینش کل جهان مخصوصاً انسان چنین می گوید :

ما آسمان و زمین را و آنچه میان آن دو است بیهوده نیافریدیم « و ما خلقنا السماء و الارض و ما بینهما لاعبین » .

این زمین گسترده این آسمان پهناور و این همه موجودات متنوع و بدیعی که در صحنه آنها است نشان می دهد ، غرض مهمی در کار بوده است ، آری هدف این بوده که از یک سو بیانگر آن آفریننده‌ی بزرگ باشند و نشانه ای از عظمتش و از سوی دیگر دلیلی بر معاد و گرنه این همه غوغا برای این چند روز معنی نداشت .

کوتاه سخن این که :

اگر این جهان با عظمت را از دریچه چشم مردم بی ایمان بنگریم پوچ و بی هدف است تنها ایمان به «مبدأ » و « معاد » است که آن را هدف دار می کند .7

موضوع : بازی دنیا

آیه 32 سوره انعام :

تفسیر نمونه جلد3 :

و ما الحیاه الدنیا الالعب و لهو و للدار الاخره خیر للذین یتقون افلا تعقلون .

زندگی دنیا جز بازی و سرگرمی نیست و البته خانه ی آخرت برای تقواپیشگان بهتر است ، آیا نمی‌اندیشند لعب بر وزن لزج در اصل از ماده لعاب ( بر وزن غبار ) به معنای آب دهان است که از لبها سرازیر می شود و اینکه بازی را لعب می گویند به خاطر اینکه همانند آب دهان بدون هدف و بی ارزش است . 8

تفسیر نور جلد 3 صفحه 239 :

کلمه « لعب » به کاری گفته می شود که قصد صحیحی در آن نباشد و کلمه « لهو » به کاری گفته می شود که انسان را از کارهای مهم و اصلی باز دارد شباهت دنیا به لهو و لعب از جهتی است :

الف) دنیا مثل بازی ، مدتش کوتاه است

ب) دنیا مثل بازی ، تفریح و خستگی دارد و آمیخته ای از تلخی و شیرینی است

ج) غافلان بی هدف ، بازی را شغل خود قرار می دهند

د ) دنیا گرایی مثل بازی ، انسان را از اهداف مهم باز می دارد

1- دنیا محوری ، فکری کودکانه و پوچ است ( لهو و لعب معمولا کار کودکان است و سرگرم شدن به دنیا انسان را از آخرت باز می دارد )

2 – راه نجات از حسرت آخرت ، فکر و تعقل است ( یا حسرتنا ... افلا تعقلون )

3 – خردمند ، فریب دنیا را نمی خورد ( و للدار الاخره خیر ... افلا تعقلون )

4 – به کار نگرفتن اندیشه ، زمینه توجه به دنیا و غفلت از آخرت است ( افلا تعقلون )

5 - غفلت از آخرت ، سبب توبیخ است ( افلا تعقلون )

6 – تعقل و تقوا ، ملازم یکدیگرند ( یتقون افلا تعقلون ) 9

موضوع : پیام حق

آیه 55 انبیاء :

تفسیر نمونه جلد 13 :

قالوا اجعتنا بالحق ام انت من اللاعبین ( 55 ) گفتند : « آیا مطلب حقی برای ما آورده ای یا شوخی می‌کنی » ؟ !

این تعبیر توام با انواع تاکیدها و حاکی از قاطعیت تمام ، سبب شد که بت پرستان کمی به خود آمده، در صدد تحقیق برآیند . زیرا آنها که به پرستش بت ها عادت کرده بودند و آن را یک واقعیت قطعی می‌پنداشتند باور نمی کردند کسی جدا با بت پرستی مخالفت کند لذا از روی تعجب از ابراهیم این سئوال را کردند . 10