فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: تاریخچه و نمودار سازمانی

تاریخچه. 3

 

فصل دوم: کلیات

مقدمه. 9

سختي... 12

روشهاي تصفيه مقدماتي نمونه ها13

کلريد.. 14

ازت آلي... 15

سديم.. 16

کلسيم.. 17

آهن.. 19

اکسيژن محلول.. 21

تعيين اکسيژن محلول به روش يدومتري... 22

اکسيژن مورد نياز شيميايي (COD). 23

آب... 23

1-1 اهميت آب... 23

1-2 منابع آب... 24

1-2-1 ويژگي آب هاي زيرزميني.. 24

1-2-2 ويژگي آب هاي سطحي.. 25

1-2-3 ويژگي آب هاي شور25

1-3 آب خالص يا ناخالص..... 26

1-3-1 ناخالصي هاي آب... 26

1-4 لزوم تصفيه آب... 29

1-5 اثرات زيان بخش ناخالصي هاي آب... 30

1-6 هزينه هاي تصفيه آب... 32

تعاريف و اصول کلي... 35

الف

2-1 شکل گزارش آناليز آب... 35

2-2 بيان غلظت ناخالصي ها با واحدهاي ديگر. 37

2-3 شاخص هاي مهم آب... 37

2-3-1 شاخص هاي املاح محلول آب... 38

2-3-3 ناخالصي هاي آلي در آب... 48

2-3-4 شاخص بهداشتي بودن آب... 52

8-1 حلاليت گازها در آب... 55

8-2 ناخالصي هاي گازي آب... 56

8-3 حذف گازها57

8-3-1 روش هاي فيزيکي حذف گازها57

8-3-2 روش هاي شيميايي حذف گازها63

 

فصل سوم:آزمایش ها

مقدمه. 68

نمونه برداري... 68

دستور العمل انجام آزمون سختي آب... 68

دستورالعمل آزمون باکتریهای کلی فرم در آب... 79

دستورالعمل انجام آزمون باکتریهای هتروتروف آب... 90

دستورالعمل آزمون کلرایدآب... 97

دستورالعمل آزمون قليائيت آب... 102

دستورالعمل فنی کار با دستگاه کلنی شمار110

دستور العمل کار با دستگاه کدورت سنج.. 112

دستورالعمل فنی کار با آون.. 116

دستورالعمل فنی کار با دستگاه آب مقطر گیری... 118

دستورالعمل فنی کار با هود شیمیایی... 120

دستورالعمل فنی کار با هود لامینار122

دستورالعمل فني كار به ترازو125

دستورالعمل کار با اسپکتروفوتومتر. 127

دستورالعمل کار با انکوباتور137

دستورالعمل کار با اوتوکلاو139

دستورالعمل کار با بن ماری... 142

ب

دستورالعمل کار با دستگاه سانتریفیوژ144

دستورالعمل کار با دستگاه کلرسنج.. 146

دستورالعمل کار با شیکر(همزن)149

دستورالعمل کار با میکروسکوپ نوری... 151

دستورالعمل فني كار با فليم فوتومتر. 155

دستورالعمل فني دستگاه هدايت سنج الكتريكي... 161

دستورالعمل کار با PH متر. 166

1- نام آزمايش: اندازه گيري pH آب... 169

2- نام آزمايش: اندازه گيري کدوريت آب... 171

2- نام آزمايش: اندازه گيري کدوريت آب... 172

3- نام آزمايش: اندازه گيري هدايت الکتريکي آب... 173

4- نام آزمايش: اندازه گيري آنيون ها و کاتيون هاي آب... 174

4- نام آزمايش: اندازه گيري آنيون ها و کاتيون هاي آب... 175

5- نام آزمايش: اندازه گيري يون هاي سديم- پتاسيم- کلسيم- بارسيم.177

6- نام آزمایش: اندازه گیری سختی کل- سختی کلسیم- قلیائیت... 178

6- نام آزمایش: اندازه گیری سختی کل- سختی کلسیم- قلیائیت... 179

نتیجه گیری... 185

پیشنهادات... 186

منابع.. 187

ج

 

 

تاریخچه

شرکت آب و فاضلاب روستایی استان قم واقع در بلوار 15خرداد 20متری جهاد می باشد که در سال 1374 تاسیس شد.که حدود 150 نفر کار کن مشغول بکار دارد و دارای مساحت 1400 متر مربع و در دو طبقه می باشد. طبقه همکف بخش اداری و در طبقه فوقانی آزمایشگاه واقع شده است.

آزمايشگاهشركت آب و فاضلاب روستايي استان قم كمي پس از تاسيس شركت در ابتداي سال 1378 عملاًفعاليت خود را آغاز نمود. در حال حاضر امور نظارت بر كيفيت آب و آزمايشگاهها باداشتن بيش از 12 سال سابقه داراي آزمايشگاه نسبتا مجهز مي باشد. این واحد دارای دو بخش مجزا به شرح ذیل می باشد:

الف - آزمايشگاهشيمي – فيزيک آب:

هدف: کنترل کيفيت فيزيکي و شيميايي آب آشاميدني روستاهاي تحتپوشش.

فعاليتها: اندازه گيري هدايت الكتريكي- اسيديته- كل جامدات محلول – تركيبات نيتروژن دار( آمونياك- نيترات – نيتريت)- كلسيم- منيزيم- سديم- پتاسيم- كلرايد- سولفات- فلورايد- سختي و قليا ئيت.

ب- آزمايشگاه باکتريولوژي آب:

هدف: بررسي و شناسايي شاخصاي آلودگي باکتريايي در منابع تامين کننده آب شرب و شبکه هاي آبرساني.

فعاليتها: سنجش کلر باقيمانده در شبکه هاي آبرساني- تعيين مقدار کدورت- شمارش باکتريهاي گروه کليفرم- شمارش باکتريهاي هتروتروف - انجام تستهاي افتراقي به منظور تعيين گونه هاي باکتريايي.

 

نمودار تشکیلات تفصیلی مدیریت آب و فاضلاب شهرستان

 

 

چارت سازمانی آزمایشگاه شرکت آب و فاضلاب روستایی استان قم

 

 

تشکیلات کلی شرکت آب و فاضلاب روستایی استان

 

 

 

 

تشکیلات تفصیلی شرکت آب و فاضلاب روستایی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم:

کلیات

مقدمه:

محدوديت منابع آب، نياز روزافزون به آب شرب، توليد فاضلابهاي حامل از فعاليتهاي گوناگون، آلودگي بيش از پيش آبها و افزايش بيماريهاي مرتبط با آب غير بهداشتي، موجب مي شود که کيفيت آب جهت مصارف مختلف (بويژه آب آشاميدني)، مورد توجه بيشتر قرار گيرد. بهمين منظور يکي از برنامه هاي عمران شهري تأمين آب سالم،مطابق با استانداردهاي بين المللي، ايجاد سيستم هاي جمع آوري و تصفيه فاضلابها به ويژه فاضلاب شهري است که در صورت عدم جمع آوري و تصفيه مي تواند خطر جدي براي آبهاي زيرزميني، سطحي و نهايتاً محيط زيست به شمار آيند.

به اين ترتيب حفظ کيفيت محيط زيست به ويژه منابع آب شرب، پيشگيري از آلودگي آبها و بکارگيري شيوه هاي مناسب تصفيه آب و فاضلاب، نيازمند يک برنامه ريزي اصولي و علمي در زمينه کنترل کيفي منابع آب است.

در رئوس اين برنامه ها، مواردي مانند شناخت و ارزيابي منابع آلوده کننده آب، ظرفيت پذيرش آلاينده ها توسط منابع آب پذيرنده، اندازه گيري پارامترهاي تعيين کننده کيفيت فيزيکي- شيميايي و بيولوژيکي آب، تجزيه و تحليل نتايج کسب شده، ايجاد تأسيسات تصفيه خانه آب و فاضلاب وبالاخره انجام طرحهايي در زمينه بهبود کيفيت آب و پيشگيري و کنترل آلودگي ها قرار دارند.

در راستاي اجراي اين اهداف، نخستين گام ، ايجاد مراکز آزمايشگاهي مجهز و تربيت پرسنل کار آزموده ايست که بتوانند مسئوليت کنترل کيفيت آب و فاضلاب را در بخشهاي مختلف بعهده گيرند. اين کار از شناسايي منابع مورد استفاده ، نحوه و ويژگيهاي نمونه برداري شروع و با بکارگيري روشهاي مناسب آناليز براي پارامترهاي کيفي نمونه در آزمايشگاه ادامه و سرانجام به صورت گزارش نتايج، تفسير شده و با ارائه پيشنهاداتي در زمينه رفع مشکل، به پايان ميرسد. البته فرآيند کنترل کيفي در اين مرحله پايان نيافته و در ادامه مي بايست نتيجه ارزيابي ها و اعمال شيوه هاي کنترل بازنگري و پايش شود.

به اين ترتيب روشن است که نتايج بدست آمده از آزمايشگاههاي کنترل کيفيت آب و فاضلاب، شالوده برنامه‌‌ريزيها و تصميم گيريهاي خرد و کلاني است که قرار است در اين ارتباط صورت گيرد. چنانچه کار آزمايشگاهي با دقت و مبتني بر روشهاي علمي و مستند صورت نگيرد، پايه محاسبات و طراحي ها، محکم و استوار نخواهد بود.

حتي امور به ظاهر ساده اي مانند نمونه برداري، نگهداري و انتقال نمونه ها، اگر درست و دقيق صورت نگيرد، تمام مراحل آناليز آزمايشگاهي، تجزيه و تحليل نتايج و کاربرد آنها را زير سئوال خواهد برد. پس برنامه ريزي اصولي و هماهنگ، آموزش کامل و کاربردي، تهيه روشهاي علمي و مستند و در عين حال قابل اجرا براي شرايط متفاوت، تدارک و تجهيز آزمايشگاههاي مناسب براي هر محل و وضعيت ايجاد ارتباط بين مراکز آزمايشگاهي و تبادل نظرات و تجربيات، برقراري دوره هاي بازآموزي و بازنگري براي کارشناسان و هماهنگ نمودن دستور العمل آزمايشگاهي، قطعاً از اهداف اساسي هر طرح مرتبط با کنترل کيفي آب و فاضلاب بشمار مي آيد.

بر اين اساس اجراي طرحي تحت عنوان «بهينه سازي آزمايشگاههاي آب و فاضلاب» به صورت ارزيابي وضعيت کنوني آزمايشگاههاي موجود، ايجاد يک آزمايشگاه مرکزي و مرجع و پيشنهاد احداث و تجهيز آزمايشگاههاي مورد نياز در برخي شهرستانها يا تأسيسات تصفيه خانه مطرح شد.

فاز ديگر (کتاب حاضر) تحت عنوان «تهيه دستور العمل هاي آزمايشگاهي آب و فاضلاب مي باشد که در اين راستا منابع مستعدي مورد بررسي قرار گرفته و کتاب STANDARD METHODS به عنوان مرجع اصلي انتخاب گرديده است».

در اين کتاب براي هر پارامتر معمولاً چند روش توصيفه شده،‌ با مطالعه کليه روشها و مشاوره کارشناسي مناسبترين آنها که در عين حال در اغلب آزمايشگاههاي آب و فاضلاب متداول مي باشد، انتخاب شده است. تلاش اين بوده که با توجه به فاکتورهاي متعدد نظير کيفيت نمونه هاي مورد بررسي، تعداد آنها، امکانات آزمايشگاهي و پرسنلي و موقعيت جغرافيايي آزمايشگاه (استان، شهر ...) براي هر پارامتر حتي الامکان دو روش کلاسيک (ساده) و پيشرفته انتخاب شود.

اندازه گيري pH يکي از مهمترين و متداولترين آزمايشها در شيمي آب است، مثلاً هر مرحله از تأمين آب و تصفيه فاضلاب مثل خنثي سازي اسيد- باز، سختي گيري، ته نشيني، انعقاد، گندزدايي و کنترل خوردگي به pH وابسته است. pH در اندازه گيري دي اکسيد کربن، قليائيت و ديگر تعادلهاي اسيد- باز نيز کاربرد دارد.

در يک دماي معين شدت اسيدي يا قليايي بودن يک محلول از راه تعيين pH يا «فعاليت يون هيدروژن» موجود در نمونه مشخص مي شود. قليائيت و اسيديته يک نمونه آب عبارت از ظرفيت آن براي خنثي سازي اسيد و باز بوده و معمولاً برحسب ميلي گرم در ليتر کربنات کلسيم (CaCO3) بيان مي شوند.

1- حضور و اهميت:

آبهاي سطحي معمولاً کمتر از 10 ميلي گرم در ليتر دي اکسيد کربن آزاد دارند. در صورتي که غلظت آن در برخي آبهاي زيرزميني ممکن است به سادگي از اين ميزان تجاوز کند. ميزان CO₂ در آب مي تواند به ميزان قابل توجهي در خوردگي سهيم باشد. کربن دهي آب در يک شبکه طي مراحل نهائي سختي گيري آب، يک فرآيند تصفيه مناسب جهت کاهش CO₂محلول بوده که جزئيات آن در مبحث اشباع آب به کمک کربنات کلسيم تشريح شده است.

2- انتخاب روش:

دو روش حجم سنجي و نموگرافيک براي سنجش CO₂آزاد در آب آشاميدني پيشنهاد شده است. تيتراسيون مي‌تواند به شکل پتانسيومتري يا به کمک شناساگر فنل فتالئين انجام شود. يک روش حجم سنجي ساده با استفاده از شناساگر مناسب که با دقت و درست صورت گيرد شيوه اي سريع و قابل قبول براي اندازه گيري CO₂در آزمايشهاي صحرائي و روزانه است، حتي اگر در بهترين شرايط بتواند پاسخ تقريبي در اختيار گذارد.

در مواقعي که اندازه گيري pH و قليائيت سريعاً و به طور صحيح در هنگام نمونه برداري انجام مي شود. روش نموگرافيک پاسخي دقيق تر براي کل CO₂آزاد دارد. اندازه گيري pH ترجيحاً بايد با يک pH سنج الکترومتري که به کمک محلولهاي بافري استاندارد در محدود pH 7 تا 8 کاليبره شده باشد، انجام گيرد.

سختي

مقدمه:

اصول: در گذشته، سختي آب به وسيله ميزان ظرفيت آب در صابون مشخص مي شد، صابون عمدتاً به وسيله منيزيم و کلسيم رسوب مي دهد، برخي کانيونهاي چند ظرفيتي نيز ممکن است با صابون رسوب دهند، اما اغلب آنها با ترکيبات آلي توليد کمپلکس مي کنند و معمولاً نقش شان در ايجاد سختي آب کم است. به علاوه تعيين ميزان سختي حاصل از آنها مشکل مي باشد.

مجموع غلظت کلسيم و منيزيم تحت عنوان سختي کل برحسب ميلي گرم در کربنات تعريف مي‌شود. وقتي سختي بزرگتر از قليائيت کربنات و بيکربنات باشد، مقدار سختي معادل با قليائيت کل، نقش کربنات خوانده مي‌شود وبقيه آن را سختي غير کربنات مي نامند.

وقتي سختي برابر يا کمتر از مجموع کربنات و بيکربنات باشد، همه سختي کربنات است و سختي غير کربنات وجود ندارد. به طور کلي سختي ناشي از کربناتها و بيکربناتهاي کاتيونهاي مولد سختي را سختي کربناته يا سختي موقت و سختي ناشي از ساير آنيونها را سختي غير کربناته يا سختي دائم مي‌نامند.