فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه ............................................................................................................... 1

فصل اول : تا ریخ آندلس

1-1 آندلس........................................................................................................ 3

1-2 فتح آندلس ................................................................................................ 3

1-3 از فتح تا برپايي حكومت اموي..................................................................... 6

1-4 حكومت اموي از برپايي تا سرنگوني............................................................ 13

1-4-1 عصر امارت .......................................................................................... 13

1-4-2 عصر خلافت......................................................................................... 20

فصل دوم : شعر آندلسی

1-2 شعر آندلسي.............................................................................................. 31

2-2 ويژگي هاي شعر آندلسي............................................................................ 31

2-2-1 شعر موشح ........................................................................................... 35

2-2-2 شعر زجل ............................................................................................. 36

فصل سوم : شعر امرای اموی در آندلس

3-1 عبدالرحمن الداخل (صقر قريش) ............................................................... 38

3-1-1 اشعار غنايي (احساسي)........................................................................... 38

3-1-2 اشعار سياسي ........................................................................................ 40

3-1-3 ويژگي شعري ....................................................................................... 43

3-2 هشام بن عبد الرحمن الداخل...................................................................... 44

3-2-1 ويژگي شعري ....................................................................................... 45

3-3 الحكم بن هشام (الربضي) .......................................................................... 45

3-3-1 اشعار حماسي ....................................................................................... 45

3-3-2 غزليات ................................................................................................. 47

3-3-3 ويژگي شعري ....................................................................................... 49

3-4 عبدالرحمن الثاني بن الحكم المعروف بالاوسط............................................. 50

3-4-1 غزليات.................................................................................................. 51

3-4-2 شعر حكمي........................................................................................... 55

3-4-3 ويژگي شعري ....................................................................................... 56

3-5 محمدبن عبدالرحمن الثاني.......................................................................... 57

3-5-1 غزل ..................................................................................................... 57

3-5-2 ويژگي شعري ....................................................................................... 58

3-6 عبدالله بن محمد بن عبدالرحمن الثاني.......................................................... 59

3-6-1 غزليات ................................................................................................. 59

3-6-2 زهديات ............................................................................................... 60

3-6-3 هجو...................................................................................................... 61

3-6-4 ويژگي شعري........................................................................................ 62

3-7 عبدالرحمن الثالث بن محمد الملقب بالناصر................................................. 63

3-7-1 ويژگي شعري........................................................................................ 65

3-8 الحكم الثاني بن عبد الرحمن الناصر (المستنصر) .......................................... 66

3-8-1 غزليات ................................................................................................. 66

3-8-2 ويژگي شعري ....................................................................................... 67

3-9 محمدبن هشام بن عبد الجبار بن الناصر (المهدي)......................................... 67

3-9-1 ويژگي شعري........................................................................................ 67

3-10 سليمان بن الحكم الثاني بن الناصر (المستعين بالله)...................................... 67

3-10-1 شعر سياسي ........................................................................................ 68

3-10-2 غزليات ............................................................................................... 68

3-10-3 ويژگي شعري ..................................................................................... 71

3-11 عبدالرحمن بن هشام (المستظهر بالله)......................................................... 72

3-11-1 غزليات ............................................................................................... 73

3-11-2 ويژگي شعري ..................................................................................... 77

نتيجه گيري ...................................................................................................... 79

فهرست منابع و ماخذ ....................................................................................... 82

ملخص الاطروحه ............................................................................................. 86

چكيده انگليسي ................................................................................................ 88

 

مقدمه

یکی ازراههایی که برای شناخت یک کشور ویژگی های آن وجودداردبررسی تاریخ آن سرزمین ومطالعه ادبیات آن است.وقتی سخن ازاندلس پیش می آید،لزوم بررسی تاریخ وادبیات آن درذهن خطورمی کند.اندلس تاریخی گسترده وپرآشوب دارد.دسته های مختلفی چون بربرها،گوتها،مسیحیان ومسلمانان درآنجاحکومت وقدرت نمایی کرده اند. ازاین روی برآن شدیم که تحلیلی ازدوره حکومت مسلمانان دردوره امویان داشته باشیم.مسلمانان تقریباًهشت قرن دراندلس زندگی کردندوتوانستندباتکیه برقوای نظامی وارداین کشورشوند.آنان دراین مدت پایه های تمدنی درخشان راپایه ریزی کردندودرزمینه های علمی وفرهنگی به پیشرفتهای چشمگیری دست یافتند.درنتیجه این سرزمین یکی ازمراکز مهم انتقال تمدن اسلامی به اروپاوهمچنین پل ارتباطی میان شرق وغرب درزمینه های مختلف فرهنگی شد.دراین مدت حکومت های مختلفی دراندلس حکمرانی کردند که یکی ازآنهاحکومت اموی است.حکومت اموی دراندلس،حکومتی مقتدربوده وویژگیهایی داشته است.دراین دوره دامنه ادب گسترش یافت وبرتعدادشاعران وادیبان افزوده شد.وبسیاری ازعلمای شرق رابه خودجذب کرند.ودانشمندان بزرگی راپرورش دادندکه هرکدام ازآنهاآثاربسیار ارزنده علمی وفلسفی راداشتند.خودامراء هم اهل شعروادب بودندوشعردرنزدآنهاجایگاه خاصی پیداکرد.

اکثرتحقیقات پیشین تنها اشاره ای گذرا به این موضوع داشتند.لذاانگیزه من ازانتخاب این موضوع ، جمع آوریو بررسی شعرامرای اموی بوده وبرای اینکه بحث تازه ای درزمینه تاریخ امویان دراندلس انجام شودسبب شدتابه این موضوع بپردازم وبرای انجام این پژوهش ازکتابها ومنابع موجوددرکتابخانه های ایران استفاده کردم.

توجه به شعرامرای اموی چیزجدیدی نبوده،درباره پیشینه چنین موضوعی بایدگفت که درزمان مستنصرهمیک چنین کاری انجام شده.همانطورکه حمیدی درکتاب جذوۃ المقتبس به این نکته اشاره کردکه:اوازهرفرصتی برای تشویق به تالیف استفاده می کرد.گویندکه وقتی برای یکی ازنبردهایش از قرطبه بیرون می رفت(325ق/963م)،ابن صفارخواست که به دلیل ضعف جسمی ازهمراهی بااوخودداری کند،حکم به این شرط پذیرفت که تعهدکنداشعارامراء وخلفای اموی رادرکتابی گردآورد؛درست مانندکاری که صولی درزمینه اشعارعباسیان انجام داده است.ابن صفارهم پذیرفت وچنین کتابی راتالیف نمود.جالب اینکه احمدبن نصر،پیش ازبازگشت مستنصر،کتاب رادرطلیطله از داوبر دو مستنصرازدیدنش بسیارشادمان شد.(951،1/394).امامتاسفانه این کتاب بدست مانرسیده است.وبعدازآن هم کارمستقلی دراین زمینه انجام نشده بود.تااینکه من درمیانه کاربه کتابی برخوردکردم به نام الامراء الامویون الشعراء فی اندلس نوشته ابراهیم بیضون.نویسنده دراین کتاب برخی ازاشعارامراءراگردآوری کرده وبه نقدوتحلیل آنهاپرداخته.اماتفاوت کارمن بااین کتاب دراین است که علاوه برگردآوری همه اشعاربه دسته بندی وبررسی ویژگی های شعری آنها پرداختم ودرانتهای اشعارهریک ازامراءبه نکات بلاغی آن اشاره ای داشته ام.

دراین پژوهش سعی نموده ام که باتکیه برآثارارزشمندمورخانی همچون ابن ابار،مقری،ابن عذاری،ابن بسام،وبامراجعه به منابع کهن وبااستفاده به مصداق های تاریخی مسلم درتاریخ وادب اندلس به جمع آوری وبررسی اشعاربپردازم.

این رساله ی شامل یک مقدمه،سه فصل ونتیجه گیری است.هرفصل ازبخشهایی تشکیل شده،نخستین فصل شامل تاریخ اندلس است.باتوجه به اینکه موضوع رساله من بررسی شعرامرای اموی است لازم بوددرموردتاریخ پیش ازامراءهم بحثی داشته باشیم.لذابخش اول درموردفتح اندلس است وبخش دوم که دنباله بحث پیشین است اختصاص داردبه دوره ی حکومت والیان وبخش سوم شامل روی کارآمدن دولت اموی تاسرنگونی آنان است.

فصل دوم شامل شعراندلسی وویژگیهای آن است.شعراندلسی درزمان حکومت اموی آئینه تمام نمای شعرشرقی بود.اندلسی هادائماًبامشرق زمین ارتباط داشتندوازهمان موضوعات شرقی اتخاذ می کردندوساختاروقالب شرقی رابه کارمی بردند.ازآنجاکه طبیعت اندلس بسیارزیبا وجذاب بودبرروح شاعرتاثیری عمیق می گذاشت.ازاین روی ذوق وقریحه اوشکوفامی شدوآنان طبیعت رامانند یک انسان زنده تصورمی کردندوبااوسخن می گفتندوزیبایی هایش راتوصیف می کردند.

فصل سوم،شعرامرای اموی دراندلس رادربرمی گیرد.دراین فصل ابتداتاجائیکه درمنابع ذکرشده بوداشعارامراءراجمع آوری کردم،بعدبه دسته بندی ابیات پرداختم وباتوجه به اینکه کارم بررسی ابیات بوده پیش ازآوردن هرقطعه معنای کلی ابیات را به گونه ای آوردم که به ترجمه نزدیک است.واگرنکته خاصی دربرخی ازشعراءبوده به آن اشاره کرده ام ونکاتی ازویژگی شعری آنهاراذکرکرده ام.درآخرهم به نتیجه گیری آن پرداخته ام.

درپایان اذعان می دارم رساله ی حاضرعاری از لغزش وکاستی نیست؛اماامیدوارم که این پژوهش فتح بابی برای پرداختن به موضوعاتی ازاین قبیل باشد.