فهرست صفحه

فصل اول:كليات طرح

بيان مساله.................................................................................................... 5

هدف واهمیت تحقيق...................................................................................... 5

سوال های تحقیق........................................................................................... 6

فرضیه ها وقلمرو تحقیق.................................................................................... 6

تعريف عملياتي متغيرها وواژه هاي كليدي.............................................................. 7

روش تحقیق ................................................................................................ 7

محدوديت هاي تحقيق..................................................................................... 7

فصل دوم: مطالعات نظري........................................................................... 8

فصل سوم:روش شناسايي تحقيق.................................................................. 9

روش تحقيق................................................................................................. 9

جامعه آماري................................................................................................ 9

حجم نمونه و روش اندازه گيري........................................................................... 9

ابزار جمع آوري اطلاعات.................................................................................. 9

روش تجزيه و تحليل داده ها............................................................................... 9

فصل چهارم: مباني نظري ساختارگرايي......................................................... 10

ساختار گرایی چیست.................................................................................... 10

ساختار گرایی در ادبیات................................................................................. 12

تاریخچه ساختار گرایی................................................................................. 15

زبان شناسان چک........................................................................................ 23

ساخت گرایان............................................................................................ 25

کاربرد گرایان............................................................................................ 28

پیشینه مطالعات زبان شناختی در ادبیات ایران ......................................................... 30

بررسی صناعات ایران.................................................................................... 30

بررسی گونه های ادبی................................................................................... 32

سبک شناسی متون ادبی................................................................................. 34

هنجار وهنجارهای زبانی................................................................................. 36

زبان معیار................................................................................................. 37

گونه های زبانی........................................................................................... 38

ویژه گیها و نقش زبان معیار............................................................................. 40

زبان فارسی معیار........................................................................................ 42

برجسته سازی............................................................................................. 45

ویژگیهای برجسته سازی................................................................................ 47

گونه های برجسته سازی .................................................................................................... 48

قاعده افزایی................................................................................................ 49

هنجار گریزی.............................................................................................. 50

قاعده کاهی............................................................................................... 52

هنجار گریزی آوایی..................................................................................... 56

هنجار گریزی نوشتاری................................................................................... 56

هنجار گریزی واژگانی................................................................................... 56

هنجار گریزی نحوی...................................................................................... 57

برخی از ویژگی های نحوی زبان ........................................................................................ 62

هنجار گریزی سبکی .................................................................................... 67

هنجار گریزی زمانی...................................................................................... 69

هنجار گریزی معنایی..................................................................................... 70

فصل پنجم:مباحث كاربردي...................................................................... 72

عاطفه...................................................................................................... 72

عاطفه در شعرشاملو....................................................................................... 73

عاطقه در شعر احمدی.................................................................................... 84

زبان در شعر شاملو ....................................................................................... 88

زبان در شعر احمدی.................................................................................... 116

تخیل ..................................................................................................... 120

تشبیه در شعر شاملو...................................................................................... 121

تشبیه در شعر احمدی.................................................................................... 134

تشخیص در شعر شاملو................................................................................. 139

تشخیص در شعر احمدی............................................................................... 147

استعاره مصرحه در شعر شاملو ........................................................................ 159

استعاره مصرحه در شعراحمدی........................................................................ 164

موسیقی در شعر شاملو.................................................................................. 170

موسیقی در شعراحمدی................................................................................. 182

فصل ششم:نتيجه گيري.............................................................. 189

منابع ومآخذ........................................................................... 205

 

 

بیان مساله:

1-چرااز نظر ساختاردو شاعرکه هر کدام به عنوان مبدع وصاحب سبک در شعر معاصر هستند مورد بررسی قرار گرفته اند؟

2-ساختار شکنی شاملو واحمدی چه تاثیری در شعر معاصر گذاشته

3-اهمیت بحث ساختاری در شعر

4-ساختارها چگونه وبا چه ابزاری بررسی می شوند؟

5-آیا برای درک محتوا شناخت ساختار شعر لازم است؟

 

هدف واهمیت تحقیق:

رساله حاضرباعنوان بررسی تطبیقی ساختار شعر احمد شاملو و احمدرضا احمدی شامل دوبخش وهدف عمده است . بخش نخست الزاما به ملاحظات نظری اختصاص یافته است تاچارچوب نظری این بررسی مشخص گردد و امکان طبقه بندی موضوعاتی پراکنده در نظام ساختارگرایی مورد تحلیل قرار گیرد .از آنجا که مطالعات زبان شناختی ادبیات درایران نوپاست وتحقیقات انجام گرفته در این زمینه اندک ولی هدف انست تا درمعرفی و گسترش ساختارگرایی که شاخه ای از زبان شناسی است قدم کوچکی برداشته تازه ودید جدیدی درنگاه خواننده به متون ادبی به وجود آورد. دراین فصل تاریخچه ای مختصر ازساختار گرایی وچگونگی کاربرد ان درادبیات ارائه شده وهمچنین پیوند آن با علومی نظیر نشانه شناسی .مردم شناسی .زبان شناسی و... امده است واز نظریات ساختار گرایان بزرگی همچون رومن یاکوبسن .رولان بارت .تزوتان تودورف .لوی استروس و... ا که اغاز گروپردازنده این نظریه ادبی هستند استفده شده که به تفصیل در بخشهای بعدی به ان پرداخته خواهد شد.

بخش دوم که عمده تحقیق به ان اختصاص دارد به دوشاعر شهیر معاصر پرداخته که هرکدام آغازگرو به اوج رساننده روش و سبکی خاص در شعر معاصر هستند.

شعرهای بررسی شده از احمد شاملو شامل: هوای تازه باغ اینه ایدا دراینه شکفتن در مه ابراهیم در آتش مدایح بی صله حدیث بی قراری ماهان است که در مجموعه آثار شاملو جلد یکم جمع آمده شعرهای بررسی شده از احمد رضا احمدی شامل:مجموعه منتخبات که شامل گزیده ای از اشعار اوست و ساعت 10صبح بود.

سوال های تحقیق:

1:ایا زبان در شعر شاملو واحمدی باکارکردهای زبان معیار تفاوت دارد

2: عواملی که باعث تفاوت زبان این شاعران با زبان معیار شده کدامند

3:موسیقی چگونه دراشعار این دو شاعروارد شده

4:ایا موسیقی درنظر این شاعران جایگاهی دارد

5:صور خیال وتخییل در شعرهای شاملو واحمدی بیشتر درچه صنایع ادبی نمود پیدا کرده

فرضیه ها وقلمرو تحقیق:

1:شاملو ر واحمدی ازکارکردهای زبان معیار عدول کرده اند.

2:دربین شاعران یاد شده شاملو بسیار بیشتر و بهتر از کارکرد های متفاوت زبان در جهت شاعرانگی استفاده برده است و احمدی بسیار کمتر.

3:بیشتر برجستگی شعر احمدی در تخییل وتصویر سازی از طریق تشبیه و استعاره است

4:موسیقی بیشتر در شعر شاملو وجود دارد وباعث فخمامت درشعر او شده است.

تعریفات عملیاتی متغیرها و واژه های کلیدی:

واژه های کلیدی وراهگشای این رساله مانند ساختارگرایی،صورت گرایی،هنجار گریزی،برجسته سازی ،قاعده افزایی وغیره با استفاده از منابع ترجمه شده خارجی به فارسی بیشتر تعریف شده و مورد استفاده ما قرار گرفته است این گونه کلمات ودیدها نسبت به شعر یا ادبیات چونکه ساخته و پرداخته آنهاست ما نیز از آان تعریفات در جهت رسیدن به اهدافمان در جهت شناخت شعر استفاده می کنیم.

روش تحقیق:

این تحقیق به صورت کتابخانه ای و استفاده ازمجلات و سایتهای اینترنتی انجام گرفته است.

محدودیت های تحقیق:

نبود منابع کافی ورساله های مشابه یا مرتبط درباره ی شعر احمدی وعدم اقبال بیشتر جامعه ی شعری با شعر احمدی وموج نو باعث زحمات زیادی برای یافتن تاروپود شعرهای اوشد وباریزه چینی درمجلات ومصاحبه های ایشان در روزنامه ها وسخنان دیگران درباره ایشان تاحدی باخصوصیات شعر ایشان آشنا شوم.امااین مشکلات در بررسی شعر شاملو کمتر دیده شد کتاب های چون امیرزاده کاشی ها ازاستادگرانقدرم دکتر سلاجقه وکتاب ارزشمند سفر در مه از آقای پور نامداریان که به حق زحمت زیادی در شناساندن شعر شاملو کشیده اند توانستم دراین مسیر روان تر حرکت کنم.

 

فصل دوم:مطالعات نظری

دراين رساله سعي شده كه براي رسيدن به هدف بررسي ساختار از بيشتر منابع خارجي وكمتر منابع داخلي( به علت كمبود منابع) در بحث نظريات پرداخته شود .در اين مبحث نيز با مشكلاتي همراه بود

چون منابع خارجي ترجمه شده نيز بيشتر كليات را مطرح كرده بودند وتا جايي كه امكان داشت از نظريات بزرگاني چون ياكوبسن ‏‏‏‎ٌُ‎وتودورف و...استفاده شد واز چند منبع ارزشمند ديگر داخلي

مانند كتابهاي آقاي بابك احمدي يا كورش صفوي بيشترين استفاده برده شد اگر چه تعاريف آقاي احمدي بيشتر كلي وكمتر عيني به نظر مي رسيد ولي در كتاب آقاي صفوي بيشتر عيني بود در

قسمت كاربردي و پيشينه تحقيق در اين مورد در رابطه با آثار شاملو تحقيقات و نقدهاي زيادي شده است كه بنده را در اين راه ياري فراواني كرده است از جمله كتاب اميرزاده كاشي ها از استاد ارجمندم دكتر سلاجقه وكتاب ارزشمند آقاي پور نامداريان سفر در مه وكتاب آقاي دستغيب وكتاب هاي ديگر ولي نقد ونظرهاي بسيار كمتري در مورد ايشان وجود داشت جز در چند مجله يا كتابهاي معدودي نياز به تحقيقي جامع دارد كه بنده با نگاه به آثارش بيشتر توانستم به چگونگي ساختار شعر او پي ببرم وپيشينه اي در اين زمينه وجود نداشت يا اگر داشت بسيار كم بود

 

 

 

 

 

فصل سوم :روش شناسايي تحقيق

3-1روش تحقيق:روش تحقيق به صورت كتابخانه اي و اينترنت بوده است وهمچنين استفاده از سخنانشان در مجلات يا روزنامه ها

3-2جامعه آماري:در قسمت كاربردي نمونه هاي زيادي ذكر شده ولي دقيقا نمي توان آمار دقيقي از

آن داد بلكه سعي شده است تا حد امكان نمونه هاي ديده شده آورده شود

3-3نمونه ها در بيشترين بسامد ذكر شده مانند تشخيص كه در دو شاعر مورد نظر بسيار آمده و همچنين تشبيه كه كمتر از تشبيه واستعاره از آن دو كمتر

3-4جمع آوري اطلاعات با كمك اساتيد گرامي وكتابهاي راهگشا و سايتهاي اينتر نتي انجام گرفته است

3-5 تجزيه وتحليل با استفاده از بيشترين استفاده شاعر از عنصر خاصي كه در متن آمده انجام گرفته مثلا در شعر احمدي بسامد تشخيص فراوان است وبسامد مثالهاي موسيقي وزبان كمتر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم:مباني نظري ساختارگرايي

 

ساختارگرایی چیست:

دراین قسمت تعریفات مختلفی از نظریه پردازان بزرگ آمده است

"روش جستجوی واقعیت نه در اشیای منفرد که در روابط میان آنهاست به نظر دوروتی سلز ساختارگرایی"

بررسی قوانین ترکیب هم در طبیعت وهم درمصنوعات انسانی است"همچنین از نظر رابرت اسکولز عبارت است از نظامی منسجم که علوم مدرن را وحدت بخشید وجهان را بار دیگر برای انسان قابل سکونت گرداند.ساختارگرایی چنان که از نامش بر میاید به ساختارها میپردازد و به خصوص به ان دسته از قوانین کلی رابررسی میکند که بر ساختارها حاکمند.

به گفته فردریک جیمسون ساختارگرایی "بازاندیشی درباره همه چیزها از دیدگاه زبان شناسی است"تحلیل ساختارگرایانه بران است که مجموعه قوانین شالوده ای ناظر برترکیب این نشانه ها(نظام خویشاوندی .مسابقه کشتی .نوع غذاو...)ورسیدن به یک معنا را استخراج کند وچنین تحلیلی تا حدودی زیاد به انجا نشانه ها واقعا میگویند کاری ندارد وبه جای ان بر روابط درونی انها با یکدیگر تاکید میورزند.

ساختارگرایی نوعی روش تحقیق است که می توان ان را در مورد گستره وسیعی از موضوعات مختلف از مسابقات فوتبال تا شیوه های تولید اقتصادی به کار گرفت.

موکاروفسکی میگوید :ساختارگرایی یک جهان بینی نیست که استوار بر راههای تجربی باشد چنان روشی هم نیست که مجموعه ای از شگردهای پزوهش درباره ی گستره ای خاص داشته باشد ساختارگرایی اصلی ادراکی است که در گستره های متفاوت روانشناسی. زبان شناسی . پزوهشهای ادبی نظریه . تاریخ وهنر وجامعه شناسی . زیست شناسی و... آشکار میشود.

ساختارگرایی استوار بر این نکته است که اگر کنشها ودستاوردهای کار واندیشه ادمی دارای معنا

باشد پس باید نظامی از تمایزها ومناسبات میان واحدهای کنش وتولید وجود داشته باشد که امکان حضور معنا را می دهدمثلا یک تماشاگر فوتبال که چیزی درباره قوانین نمیداند کنش های افراد یکسر بی معنایند.ساختارگرایی باتکیه بر اصولی همانند کل گرایی سعی در کشف ساختار درپس واقعیت اجتماعی .سرایت قواعد زبانی به فعالیتهای اجتماعی .حل نظامهای فرهنگی باتقابل های دوگانه . بی اعتنایی به تاریخ وزبان .نفی سوژه محوری . قیاس ناپذیری ساختارها . مطالعه همزمان ساختارها وتوجه به عمق ساختها نسبت به روساختها . در دو مکتب فرانسوی(ساختارهای زبانی)و امریکایی (ساختارهای اجتماعی ) شناخته شده است.بحث ارسطواز اینکه ایده بیرون ازحضور فیزیکی اشیا وجود ندارد وگوهر هرچیز درمناسبات آن باچیز دیگر شناخته میشود در حکم پایه ی روش ساختارگراست . آگاهی ازساختارها نه فقط مانع ازآگاهی از تغییرات نمیشود بلکه تنها راهی است که برای آگاهی یافتن از تغییرات داریم . ساختارگرایی در همان حال که عین واقعی رادر پرانتز قرار میدهد ذهن انسان رانیز کنار میگذارد ودرواقع همین جنبش دوسویه است که طرح ساختارگرایی راتعریف میکند. اثرنه به عینی بر میگردد ونه توصیف ذهن فردی است هردوی این مقولات کنار گذاشته می شوند وانچه میان انها معلق میماند نظامی از قوانین است این نظام حیات مستقل خودرادارد وبه امرونهی مقاصد فردی تمکین نخواهد کرد . ساختارگرایی ضد انسان گراست نه بدین معنی که نیکبختی کودکان را به یغما ببرد بلکه به جهت نفی این اسطوره که معنا با تجربه ی فرد اغاز میشود وپایان می پذیرد . از نظر انسان سنت گرا معنا چیزی است که من یا ما آن را خلق میکنیم اما چگونه می توانیم فضایی را خلق کنیم که قوانین حاکم بران ازقبل وجود نداشته باشد هرقدر به عقب برگردبم وهرقدر به جستجوی معنا براییم همواره باساختاری مواجه خواهیم شد که از قبل درآنجا وجود دارد.

ساختار گرایی درادبیات

ساختار گرای می تواند مدعی جایگاهی ممتاز در مطالعات ادبی شود چرا که در پی ان است که الگویی است از خود نظام ادبیات به عنوان مرجع بیرونی اثار منفردی که بررسی می کند بدست دهد.ساختارگرایی با حرکت از مطالعه زبان به مطالعه ادبیات و تلاش برای تعریف اصول ساختاردهی که نه فقط دراثار منفرد -که در روابط میان اثار در کل عرصه ادبیات عملی میکند و بران بوده است تاعملی ترین مبانی ممکن را برای مطالعات ادبی فراهم آورد.(اسکولز،1383،26)ساختارگرای می تواند بررسی چگونگی ردیابی انگارهای مکرر باشد که نه فقط دریک اثر خاص که درسرتاسر ادبیات پدیدار میشوند تا احتمالا به این ترتیب بتواند بخشی از نحوه عمل ذهن انسان را آشکار سازد.(گرین ،1385،277)درسبک شناسی ساختارگرا بحث اساسی این است که هیچ جزیی به تنهایی معنی دارنیست بلکه باید هرجز اثر را درارتباط با اجزای دیگر ان و نهایتا کل سیستم در نظر گرفت به عبارت دیگر عناصرواجزای ومجرد بررسی کرد.مثلا در بررسی یک شعر نباید وزن و قافیه رابه صورت مجرد در نظر گرفت.(شمیسا،1382،129) بلکه باید ان ها را در ارتباط یک نظام کلی که همانا موسیقی شعر باشد لحاظ کرد (وا نگهی بین اینموسیقی و پیام شعر ارتباطی)مثلا درشاهنامه بسامد لغات فارسی زیاد است واین ما این- پیام اثر که ستایشی از عنصر ایرانی است همخوانی دارد .وزن متفاوت که القاگر حماسه است­- خود در همین جهت است وازطرفی ایجاز شایسته لحن حماسی است همسویدارد بدین ترتیب نمی توان از هیچ مساله ساختاری کوچکی بدون ربط دادن ان به کل اثر هنری گذشت.(شمیسا،1382،131)تعریف دیگری از تحلیل ساختاری متن را اینگونه می توان گفت:((شناخت هر یک از جنبه های تولید سخن ادبی از راه تحلیل مناسبات درونی عناصر ساختاری آن)).(احمدی،1384،279)ژرارژنت ساختارگرای بزرگ فرانسه می گوید :ساختار گرایی یک روش نیست بلکه یک گرایش همگانی

اندیشه است اوشرط نخست را درک مناسبات درونی وساختاری متن دانست ونوشت که همه عوامل خارجی راباید همچون نکات فرعی کنار گذاشت وشکل را نکته اصلی دانست.ساختارگرایی به ویژه در پی اکتشاف رابطه ی نظام ادبیات بافرهنگی است که این نظام بخشی از ان است به این علت ساختارگرایان تلاش کرده اند تا اصول کلی بر کاربرد ادبی زبان را از نحو ساختمان داستان گرفته تا قوالب شعر کشف کنند.(اسکولز،1383،21)

فرای میگوید اثار ادبی از درون اثار ادبی دیگر بوجود میاید نه ازدرون مطلبی خارج از نظام ادبی بنابراین مزیت نظریه فرای دراین است که ادبیات راازشاءبه الودگی به شیوه رایج در نقد جدید محفوظ میدارد وان را نظام بوم شناختی بسته ای از تجدید دور متن تلقی میکند .