فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه آ

بخش اول : پياده و سوار كردن قطعات موتور

كليات مربوط به بازديد قسمتهاي موتور 1

آزمايش رينگ هاي پيستون 10

كليات مربوط به بستن موتور 13

بستن ميل لنگ و كپه هاي ثابت روي بلوك موتور 13

بستن پيستون ، گچن پين و شاتون 15

جا انداختن رينگها روي پيستون 16

جا انداختن پيستون و شاتون 17

بستن اويل پمپ به بلوك موتور 19

بستن فلايويل روي ميل لنگ 19

بستن ميل سوپاپ 20

بستن دينام واستارت بر روي موتور 24

بخش دوم : تعمير سيلندر

سائيدگي سيلندر و علل آن 25

سنگ زدن يا پوليش موتور 30

بوش هاي سيلندر 34

تعمير ترك هاي بلوك سيلندر 36

بخش سوم : تعمير سوپاپ و سرسيلندر

عيب هاي سوپاپ 37

بخش چهارم : چرخ دنده هاي جلوي موتور و طرز تنظيم آنها

تايمينگ 41

بخش پنجم : تعمير شاتون ، ميل لنگ و ياتاقانها

كليات مربوط به شاتون و گجن پين 48

سنگ زدن ميل لنگ 61

يادآوري 68

ساختمان ياتاقان 71

علل صدمه ديدن ياتاقانها 76

بخش ششم : عيب يابي

كاهش كشش موتور 78

عواملي كه در عمر موتور تاثير دارند 83

 

 

بخش اوّل ـ پياده و سوار كردن قطعات موتور (تعمير اساسي)

1ـ كليات مربوط به بازديد قسمتهاي موتور

پس از شستشوي قسمتهاي مختلف موتور و خشك كردن آنها ، بايستي كلية قطعات تراشكاري شده و يا تعويض شده بازديد گردد. هم چنين خلاصي ( لقي )قسمتهاي مختلف موتور كنترل شده و با ارقام مندرج در كتاب راهنماي تعميرات موتور اتومبيل مقايسه و تطبيق داده شود. در صورتي كه كتاب راهنما در دسترس نباشد مي توان ارقام مربوط به مشخصات فني موتور را از تراشكار با تجربه پرسيد و ياداشت نمود. لازم به يادآوري است كه هر تعميركاري، بايستي ارقام مربوط به مشخصات فني موتور را كه به طور تجربي به دست آمده و بين تعميركاران معمول است در دفترچه اي يادداشت كرده ، و در صورت لزوم از آنها استفاده نمايد. هم چنين در جدولهاي 1و2مقدار سفتي پيچهاي موتور با تورك متر ( آچار مدرّج )، نسبت به بزرگي و كوچكي آن ( قدرت موتور )و نسبت به قطر و جنس پيچ به طور نمونه ذكر شده است .

 

جدول1- مقدار سفتي پيچهاي موتور را بر حسب پوند فيت نشان ميدهد.

حداكثر قدرت موتور ( اسب بخار)

اجزاء موتور 50 80 110

پيچ هاي شاتون ها 24-26 25-35 40-45 پيچهاي ثابت ها 55-60 75-80 80-85 پيچهاي سيلندر 35-40 55-60 80-85 پيچهاي فلايويل 25-28 35-40 80-85 پيچهاي پايه هاي انگشتي سوپاپ 35-40 40-45 40ـ45 پيچ هاي مانيفلدها 20ـ22 22ـ24 24ـ26

جدول 2ـ مقدارسفتي پيچ ها بر حسب پوند ـ فيت نشان ميدهد.

قطر پيچ ها 187/0 25/0 312/0 375/0 437/0 5/0 687/0 اينچ

جنس فلز پيچ ها 8/4 4/6 9/7 5/9 1/11 7/11 9/15 ميليمتر

فولاد نرم 2 6 11 20 31 46 96 فولاد با سختي متوسط 3 8 16 28 46 72 136 فولاد با سختي زياد 4 10 21 36 57 87 175 فولاد با سختي خيلي زياد 6 15 32 56 90 133 270

2ـ بازديد فشار كپي و فشار ياتاقاني سر بزرگ شاتون

شاتون شماره يك را انتخاب كرده وپس از تميز كردن، آنرا به گيره روي ميز كار بسته ( لازم بتذكر است كه بين دود ها نه گيره،ورق آلومينيوم يا هر فلز نرمي كه بتواند فشار گيره را تحمل كرده و از صدمه زدن به قطعه جلوگيري كند بايستي گذاشته شود) و دو عدد مهره شاتون را باز مي كنند .پس از جدا كردن كپه شاتون ،پوسته هاي ياتاقان آن را بيرون آورده و مجداً با آچار رينگ و بعداًبا آچار مدرج باندازه لازم .( به جدول هاي 1و2مراجعه شود) سفت مي كنند.

در اين حالت يكي از پيچ هاي شاتون را تا آخر باز كرده و با نازك ترين تيغه فيلر، فاصله محل بستن كپه پائين به شاتون را آزمايش مي كنند.اگر دو لبه طوري رويهم قرار گرفته باشند كه امكان ورود نازكترين تيغه (001/0 اينچ ) نيز نباشدعمل تراش صحيح بودهدر غير اينصورت بايستي دوباره به تراشكاري برگردانيده شود.در صورت صحيح بودن،پيچ دوّمي را نيز باز كرده و پوسته هاي ياتاقان را داخل شاتون قرار داده و دوباره پيچ هاي شاتون را ابتداء با آچار رينگ و سپس با آچار مدرج مي بندند. حالا يكي از پيچ ها را باز كرده و فاصله دو لبه كپه شاتون را بوسيله فيلر بهمان روش فوق اندازه مي گيرند.اين كار به آزمايش فشار ياتاقان معروف است. و اين فاصله بايستي 001/0-0025/0اينچ باشد.در صورتيكه فاصله بيش از 0025/0اينچ شد بايستي پوسته هاي ياتاقان ها را بيرون آورده و لبه آنها را روي سنگ مخصوص با با مقداري روغن رقيق سائيده و پس از تميز كردن مجدداًداخل شاتون قرار داده و فشار ياتاقان را آزمايش نمودتا خلاصي لازم بدست آيد.در بعضي از كارگاه ها بعوض سائيدن روي سنگ ، با سوهان خيلي نرم لبه ياتاقان را سوهان مي زنند.

توجه: موقع سائيدن يا سوها ن زدن لبه پوسته ياتاقان ها بايد دقت نمودكه بيش از اندازه سائيده نشود. ضمناً پوسته ياتاقان را طوري با دست نگهداشت تا لبه آن كاملاًگونيا روي سنگ قرار گيرد. ضمناً بعلت نرم بودن جنس پوسته ياتاقان ها بايد دقت نمودكه هنكام درآوردن و جا زدن پوسته هاي روي آنها خط نيافتد.اگر در حين آزمايش، فاصله دو لبه كمتر از 001/0اينچ باشد. بايستي پوسته هاي ياتاقان را عوض نمود. اين آزمايش را بايد در مورد بقيه شاتون ها نيز عمل نمود.

3ـ آزمايش خلاصي ياتاقان هاي متحرك

فلنج ميل لنگ را به گيره روي ميز كار بسته و براي اطمينان انتهاي ديگر انرا روي پايه چوبي قرار مي دهند.

براي اندازه گيري صحيح خلاصي ياتاقان ها اصولاً بايستي از پلاستي گيج (1)استفاده شود و در صورت عدم دسترسي به آن مي توان صفحات كاغذي را با ضخامت هاي متفاوت (001/0،0015/0،002/0،0025/،003/0 اينچ )انتخاب كرده و پس از اندازه گيري با ميكرومتر ، اندازه آنها را در صورت لزوم بريده و بين لنگ هاي، ميل لنگ و پوسته ها قرار داده و خلاصي هر يك از ياتاقان ها را بشرح زير مشخص نمود:

ابتداء ثابت ها و لنگ هاي ميل لنگ را با پارچه تميز نموده ،سپس پيچ هاي شاتون شماره يك را باز كرده و پوسته ياتاقان ها را بيرون آورده و با پارچه پوسته ياتاقان ها و سر بزرگ شاتون را تميز نموده و پوسته ها را در جاي خود قرار ميدهند. حالا يك قطره روغن موتور به وسيله روغندان روي لنگ متحرك شماره يك ميل لنگ ريخته وكاغذي به ضخامت 001/0 اينچ (025/0 ميليمتر )را به طريقه فوق بريده و روي قطره روغن مي چسبانند وشاتون را روي ميل لنگ بسته وپيچ هاي آن را با آچار مدرج باندازه لازم (بجدول 1،2مراچعه شود)سفت مي نمايند وحالا شاتون را به آرامي حركت ميدهند در صورت سفت بودن ،خلاصي ياتاقان درست بوده ودر غير اين صورت پيچ هاي آن را باز كرده وكاغذ 0015/0 اينچ (035/0ميليمتر )را بروش فوق قرار داده و آزمايش مي كنند و در صورت شل بودن ،از كاغذ 002/0 اينچ (05/0ميليمتر)استفاده مي كنندتا بالاخره مقدار خلاصي ياتاقان متحرك معلوم گردد.

مقدار خلاصي ياتاقان هاي متحرك معمولا بين 001/0 ـ002/0 ـ اينچ (025/0 ـ05/0 ميليمتر)بودهودر صورت زياد بودن مي توان لبه دو پوسته ياتاقان را روي سنگ سائيده وخلاصي آن را كم نمود.واين عمل را بايستي در مورد بقيه ياتاقان هاي متحرك نيز به ترتيب شماره آنها انجام داد. روش ديگري كه براي آزمايش خلاصي ياتاقان هاي متحرك در اغلب تراشكاري ها مرسوم است بدين شرح است كه سر بزرگ شاتون هاو پوسته ياتاقان هاي آنها را وهمچنين ثابت ها ومتحرك هاي ميل لنگ را با پارچه تميز كرده وشاتون ها را با پوسته هاي ياتاقان ها روي ميل لنگ بترتيب شماره آنها ،بدون قرار دادن كاغذ يا پلاستي گيج با آچار بوكس بسته وبا آچار مدرج سفت مي كنند. در اين حالت سفتي يا لقي ياتاقان ها با حركت دادن شاتون ها معلوم ميگردد .

4ـ آزمايش فشار كپي وفشار ياتاقاني ياتاقان هاي ثابت

بلوك موتور را روي ميز قرار داده ويا به پايه مخصوص ،طوري مي بندند تا كپه هاي ثابت در سمت بالا قرار گيرد .حالا بهمان ترتيبي كه براي آزمايش فشار كپي هاي شاتون ها گفته شد از كپه ثابت شماره يك شروع مي كنند. لذا اول پيچ هاي كپه ها را باز كرده وپوسته ياتاقان ها را بيرون مي آورند .حالا كپه ثابت شماره يك را در جاي خود قرار داده وهر دو پيچ را باندازه معيني با آچار مدرج سفت مي كنند (بجدول هاي 1و2 مراجعه شود).در اين حالت يكي از پيچ ها را باز كرده وبا نازكترين تيغه فيلر،فاصله لبه كپه را بازديد مي كند در صورتيكه فيلر نتواند داخل شود عمل تراش صحيح بوده ودر غير اين صورت بايد دوباره به گارگاهتراشكاري برگردانده شود .در صورت درست بودن فشاركپي،هر دو پيچ را باز كرده وپوسته هاي ياتاقان مربوطه را در جاي خود قرار داده وبا آچار مدرج پيچ ها را سفت مي نمايند سپس يكي از پيچ ها را باز كرده و به همان روش فوق ،فاصله دو لبه كپه را اندازه مي گيرند در اين حالت فاصله دو لبه بايستي بين 001/0 ـ004/0 اينچ (025/0 ـ1/0 ميليمتر)باشد ودر صورت كم يا زياد بودن بايد بهمان روشي كه قبلا گفته شد عمل نمود.

5 ـ آزمايش خلاصي ياتاقان هاي ثابت

پس از آزمايش فشار كپي وفشار ياتاقاني ،پيچ هاي كپه هاي ثابت را باز كرده و كپه ها را با پيچ هاي مربوط در آورده ودر يك سمت موتور قرار ميدهند.سپس ميل لنگ را روي ميز گذاشته و كليه ياتاقان هاي ثابت و متحرك آن را با پارچه،كاملا تميز مي نمايند .حالا ميل لنگ را به آرامي بدون اينكه پوسته هاي ياتاقان ها از جاي خود تكان بخورد روي بلوك موتور قرار داده و كپه ها را روي ثابت ها گذارده و پيچ هاي آنها را باستثناي ثابت شماره يك ابتدا با دست سپس با آچار رينگ تا آخر سفت مي كنند .حالا به همان روشي كه براي آزمايش خلاصي شاتون ها گفته شد از كاغذي به ضخامت 001/0 اينچ به اندازه يك در نيم اينچ (25*5/12 ميليمتر)بريده ويك قطره روغن ،روي ثابت ميل لنگ ريخته وكاغذ را روي آن قرار مي دهند. كپه را در جاي خود گذاشته وپيچ هاي آن را به اندازه معين سفت مي كنند . سپس ميل لنگ را به آرامي مي چرخانند ،در صورتي كه ميل لنگ كاملا سفت بوده يا به سختي حركت نمايد اندازه خلاصي ياتاقان صحيح ميباشد اگر لق بوده ويا راحت بگردد بايد از كاغذ ضخيم تري (0015/0 اينچ )استفاده نمود. اين آزمايش را بايد آنقدر ادامه داد تا خلاصي ياتاقان ثابت مشخص شود.اين خلاصي معمولا بين 001/0 ـ003/0 اينچ ميباشد. در صورت كم بودن خلاصي بايد پوسته ياتاقان ها عوض شود. واگر خلاصي بيش از حد مجاز باشد مي توان با سائيدن لبه پوسته ياتاقان ها روي سنگ يا به وسيله سوهان نرم خلاصي لازم را به ياتاقان ثابت داد.به همين ترتيب بايستي خلاصي بقيه ياتاقانهاي ثابت اندازه گيري شود.

يادآوري : 1 ـ توجه شود كه كليه پيچ ها در جاي خود بسته شده و جابه جا نشود.

2 ـ توجه شود كه كپه ها درست در محل خود بسته شوند لذا بايد به شماره حك شده روي كپه ها بيشتر دقت نمود.

3 ـ توجه شود كه كاغذ هاي اندازه گيري پس از هر آزمايش از روي ميل لنگ برداشته شود.

6 ـ آزمايش بازي طولي ميل لنگ

ميل لنگ موتورها ، حركت طولي مختصري داشته كه به نام بازي طولي ميل لنگ گفته مي شود اين بازي به وسيله واشرهاي بغل ياتاقاني كنترل مي گردند .

بدين معني كه پس از آزمايش خلاصي ياتاقان هاي ثابت كپه اي كه بايستي واشر هاي بغل ياتاقاني روي آن سوار شود باز كرده و پس از قرار دادن واشرهاي مربوطه ،كپه را در جاي خود گذاشته وپيچ هاي آنرا سفت نمود.

توجه شود كه موقع قرار دادن واشرها ،رويه اي كه داراي مواد ياتاقاني است ،بايد در سمت بيرون كپه قرار گيرند.حالا به وسيله پيچ گوشتي بزرگ ،ميل لنگ را به يك سمت حركت داده و بازي طولي ميل لنگ را به وسيله فيلر اندازه مي گيرند و اين بازي معمولا بين 002/0 ـ 006/0 اينچ (05/0 ـ15/0 ميليمتر) مي باشد .بازي طولي ميل لنگ را همچنين مي توان بوسيله ميكرو متر ساعتي نيز اندازه گرفت بدين ترتيب كه پايه ميكرو مترساعتي را فلنج ميل لنگ قرار مي دهند ، در اين حالت ميل لنگ را به وسيله پيچ گوشتي حركت داده و انحراف عقربه ميكرو متر ساعتي ،مقدار بازي طولي ميل لنگ را نشان خواهد داد.

7 ـ آزمايش سيلندر هاي موتور

براي اين كار بلوك موتور را بر مي گردانند تا سيلندر ها در سمت بالا قرار گيرند .سپس هر يك از سيلندرهاي موتور را با پارچه تميز نموده و به وسيله ميكرومترداخلي يا ساعت سيلندر قطر سيلندر را را در جاهاي مختلف اندازه گيري مي نمايند . واضح است كه پس از تراش وپوليش سيلندر يا تعويض بوش سيلندر ،نبايستي اختلافات قطري مشاهده شود در صورت مشاهده اختلاف قطر بلوك سيلندر بايد دوباره به كارگاه تراشكاري برگردانيده شده تا عيب برطرف گردد.

8 ـ آزمايش خلاصي پيستون و سيلندر

پس از تميز كردن پيستون و سيلندر شماره يك (پيستون ها در كارگاه تراشكاري وشماره گذاري مي شود)،فيلر بلند مخصوص اندازه گيري خلاصي سيلندر وپيستون (عرض اين فيلر معمولا 375/0 يا 5/0 اينچ ميباشد)را با يك دست داخل سيلندر قرار مي دهند . سپس با دست ديگر از گجن بين گرفته وپيستون را داخل سيلندر مي نمايند(فيلر بايستي به فاصله 90 درجه از محور گجن پين قرار گيرد،زيرا بزرگ ترين قطرپيستون در اين محل مي باشد). با حركت پيستون داخل سيلندر ،ميزان خلاصي آن معلوم ميشود.مقدار اين خلاصي بين 001/0 ـ 002/0 اينچ (025/0 ـ05/0 ميليمتر ) مي باشد .همچنين ميتوان آزمايش فوق را بوسيله نيرو سنج فنري كه به فيلر بسته مي شود انجام داد .در اين حالت پيستون را ثابت نگه داشته وبا نيرو سنج فيلر را بيرون مي كشند.اگر فيلر بآساني كشيده شود ،خلاصي بيشتر بوده و در غير اين صورت اندازه خلاصي صحيح است.مقدار نيروي لازم 5 ـ 10 پوند ميباشد.روش سوم ،اندازه گيري به وسيله ميكرومتر مي باشد بدين نحو كه بوسيله ميكرومترخارجي قطر پيستون را اندازه گرفته وبوسيله ساعت داخل سنج قطر سيلندر را تعيين مي كنند. اختلاف حاصل از اين دو اندازه گيري،مقدار خلاصي پيستون وسيلندر را مشخص مي كند.

9 ـ آزمايش خلاصي گجن پين در داخل بوش

چون اتصال گجن پين با پيستون و بوش سر كوچك شاتون باشكال مختلفي است،و هر كدام وضعيت خاصي نسبت به خود دارد .لذا در اينجا فقط به آزمايش حالتي كه در آن گجن پين با فشار انگشت به راحتي داخل بوش مي گردد اكتفا مي شود.در اين حالت اگر پيستون به طور افقي نگاهداشته شود گجن پين، در اثر وزن خود نيافتاده بلكه با مختصر فشار دست،گجن پين با فشار دست از بوش خارج مي گردد.در صورت شل بودن بايستي بوش راعوض نموده و يا اينكه از گجن پين اور سايز استفاده كرد.

در هر حال بايد بوش برقو خورده وفيت گردد تا خلاصي لازم را داشته باشد. بطور كلي بين گجن پين وبوش خلاصي نيم فيلر(0005/0 اينچ يا 013/0ميليمتر)قابل قبول است .

10 ـ آزمايش خميدگي يا پيچيدگي شاتون

بطور كلي محور گجن پين كاملا موازي محور لنگ متحرك ميل لنگ ميباشد.ولي در اثر كار مداوم موتور ،شاتون كج شده يا تاب برميدارد .لذا بر تشخيص اين عيب ميتوان با قرار دادن دو شافت بطول 25 سانتيمتر در سر بزرگ و كوچك شاتون وبا اندازه گيري دقيق مقدار x, و yمقدار كجي شاتون رامعلوم نمود.همچنين در حالي كه اين دو شافت در دو سر شاتون قرار گرفته اند اگر از سر كوچك شاتون نگاه شود در صورت پيچيدگي شاتون دو محور در يك امتدادنبوده ونسبت به هم زاويه تشكيل خواهند داد.

1 1ـ آزمايش رينگ هاي پيستون

در موقع تعمير اساسي موتور،يا در هر زمانيكه تعمير يا تعويض شاتون و يا پيستون پيش بيايد ،تعويض كليه رينگ هاي موتور الزامي است .استفاده از رينگ هاي كار كرده ( حتي براي مدت كم )يا تعويض رينگ هاي يك يا دو پيستون موتور صحيح نيست .

دهانه رينگ ها بايد يك يك در داخل سيلندر اندازه گيري شده و با ارقام مندرج در كتاب تعميرات موتورتطبيق داده شود.بدين معني كه رينگ هاي نو را از كاغذ مخصوص بسته بندي باز كرده و سپس آن را با نفت شسته و با پارچه خشك مي نمايند،حالا هر يك از رينگ ها را به فاصله 2 سانتيمترپايين تر از لبه داخل سيلندر قرار ميدهند. با پيستوني كه رينگ هاي آن بيرون آورده شده بطور معكوس داخل سيلندر نموده و فشار مختصري به رينگ وارد مي نمايند تا رينگ كاملابه طور افقي قرار گيرد. پس از خارج كردن پيستون فاصله دهانه رينگ را به وسيله فيلر اندازه مي گيرند.اين فاصله معمولا بين 008/0 ـ 015 /0 اينچ (2/0 ـ 4/0 ميليمتر) ميباشد .