مقدمه

برای اجرای هر پروژه عمرانی و برای اینکه بطور کامل یک ساختمان و هر بنایی ایجاد گردد نیاز به دو طرف یک پیمان به نامهای کارفرما ( طرف مالک زمین و پروژه ) و پیمانکار (طرف اجرایی) که می توانند حقوقی و یا حقیقی باشند و با توجه به نوع پروژه و مقیاس آن متفاوت می باشد کارفرما که شخصیتی حقوقی و یا حقیقی می باشند خواهان آن است که پروژه ای را اجرا کند و حال اینکه برای اجرای آن نیاز به یک بازوی اجرایی دارد که پیمانکار می باشد کارفرما بسته به نوع مضوع پیمان ، پیمانکار را از طرق مختلف ( مزایده ، مستقیم و ...) مشخص می کند و پس از رفع مشکلات قرارداد پیمان را هر دو طرف امضا می کنند و موافقت خود را با شرایط پیمان اعلام می دارند و موظفند که به وظایف خود با توجه به پیمان عمل کنند با توجه به جنبه اجرایی وظایف پیمانکار و کارهایی که انجام می دهد را بررسی می کنند پس از اینکه زمین توسط کارفرما به پیمانکار تحویل شد کار پیمانکار آغاز می شود.

کلیه اقداماتی که که از شروع تا اتمام یک پروژه ( ساختمان ) صورت می گیرد به ترتیب زیر می باشد :

1. تجهیز کارگاه
2. عملیات خاکی ساختمان
3. اجرای فنداسیون
4. اجرای ستونها
5. پل در ساختمانهای فلزی
6. اجرای سقفها
7. اجرای کلیه کارهای داخلی ( نازک کاری)

تجهیز کارگاه

قبل از انجام هر کاری پس از تحویل گرفتن زمین پیمانکار موظف به تجهیز کارگاه می باشد تجهیز کارگاه عبارت است از کلیه اقداماتی که باعث سرعت بخشیدن به کار با کمترین امکانات و بیشترین بازده می باشد این اقدامات عبارتند از :

1. مشخص کردن محوطه کارگاه
2. ایجاد دفتر نگهبانی
3. ایجاد دفتر مدیریت و سرپرستی
4. ایجاد انبارهایی برای نگهداری مصالح
5. تهیه مصالح و تدارکات آنها
6. تهیه ماشین آلات و لوازمات مورد نیاز برای کارگاه
7. ایجاد امکانات رفاهی و خدماتی با توجه به نوع و مقیاس پروژه

 

1-1- مشخص کردن محوطه کارگاه

اصولا برای جلوگیری از ورود افراد متفرقه و حیوانات به کارگاه و همچنین برای اینکه کارگاه فقط یک درب ورود و خروج داشته باشد اطراف محوطه کارگاه را بوسیله دیوار و فنس با پوشش سیم خاردار مشخص و احاطه می کنند این کار علاوه بر موارد فوق باعث مشخص شدن محوطه کارگاه نیز می‌شود .

 

 

 

 

 

 

1-2- ایجاد دفتر نگهبانی

معمولا در کارگاه یک درب بیشتر وجود ندارد و دفتر نگهبانی در جلوی این درب ایجاد می شود این دفتر مزایای زیادی دارد:

• محل اسکانی برای نگهبانان محوطه کارگاه می باشد
• نظارت بر ورود و خروج کارگران و کارکنان میکند
• محل مناسبی برای بازرسی می باشد
• محل مناسبی برای تحویل مصالح می باشد

 

 

 

 

 

 

 

1-3- ایجاد امکانات رفاهی و خدماتی با توجه به نوع و مقیاس پروژه

معمولا در هر کارگاه دفتری برای مسئول کارگاه و مهندسان مقیم ( و مهندس ناظر و سرپرست کارگاه ) و بطور کل پرسنل دفتر فنی ایجاد می شود این دفتر عموما در قسمتی از کارگاه قرار می گیرد که برای رسیدن به تمام نقاط کارگاه کمترین زمان را بگیرد و مسئولان به تمام نقاط کارگاه دید و تسلط کافی و لازم داشته باشند از کلیه نقشه ها و برنامه زمان بندی و دیگر اسناد و مدارک پیمان یک نسخه در این دفتر قرار دارد.

 

 

 

1-4- ایجاد انبارهایی برای نگهداری مصالح

در محوطه کارگاه برای جلوگیری از آسیب خوردن مصالح و لوازمات قبل از آنکه مصالح را به کارگاه بیاورند باید انبارهایی هر چند مختصر در کارگاه ایجاد شود تا مصالح و لوازم را از خطر اثرات جوی در امان نگهدارد محل این انبارها باید به گونه ای انتخاب شوند که امکان دسترسی با آن آسان باشد و همچنین انبارهای میلگرد نیز باید دارای ترتیب خاصی باشد که ضمن گرفتن کمترین فضا ترتیب کارها نیز به راحتی صورت پذیرد.

1-5- تهیه و تدارک مصالح و لوازم

برای شروع کار باید ترتیبی داده شود که مصالح و لوازم مورد نیاز جهت کارهای اولیه فراهم شود به نحوی که به ترتیب پیش بینی شده در برنامه زمان بندی خلل و تاخیری به وجود نیاید.

1-6- تهیه ماشین آلات و لوازمات

بهتر است بعضی از ماشین آلات مانند بالابرها، دامپرها، بتونیر، ویبراتور ، دستگاه خم ، آرماتور و جرثقیل ها و ... در صورت نیاز با مهندس مشاور تهیه و به کارگاه آورده شوند.

1-7- ایجاد امکانات رفاهی و خدماتی ( با توجه به مقیاس پروژه )

گاهی اوقات در کارگاههای بزرگ و خصوصا کارگاههای دور از شهر که نیاز به سکونت کارگران و کارمندان می باشد باید مسائل رفاهی و خدماتی آنها از قبیل محل خواب مناسب و در خورد شان ، حمام ، زمین بازی، درمانگاه ، کلوپهای شبانه و .... فراهم شده باشند.

 

عملیات خاکی ساختمان

پس از تمام عملیات تجهیز کارگاه ، عملیات خاکی ساختمان صورت می گیرد به کلیه اقداماتی که در جهت آماده سازی زمین برای ایجاد بنا صورت می گیرد عملیات خاکی می گویند که به شرح زیر می‌باشد:

1. مشخص کردن ابعاد زمین موضوع پیمان
2. زهکشی و علف کنی
3. ترازیابی دقیق كليه نقاط جهت بار ریزی و باربرداری در صورت نیاز
4. گود برداری
5. انتقال خاکها

2-1- مشخص کردن ابعاد زمین موضوع پیمان

در ابتدا قبل از انجام هر کاری مهندسان نقشه برداری بوسیله دوربینهای مخصوص نقشه برداری مکان دقیق زمین را تعیین و بوسیله ریختن گچ و آهک محل دقیق آن را مشخص می کنند و همچنین محل دقیق اکسها ( پی ها) را برای گود برداری مشخص می کنند.

2-2- زهکشی و علف کنی

پس از اینکه ابعاد و مکان دقیق زمین مشخص شد و وضعیت و فاصله آنها نسبت به خیابانها و جاده های اطراف مورد بازرسی قرار گرفت و همچنین محل چاههای فاضلاب و چاه های آب قدیمی و مسیر قناتها نسبت به پی سازی تعیین شد در صورت لزوم این چاهها با بتن یا شفته پر شود عملیات زهکشی و کندن علفهای هرز و ریشه کنی آنها شروع می شود زیرا ممکن است آن ریشه ها ایجاد خرابی در بتن و حوادث پیش بینی نشده دیگری کنند.

2-3- پیاده کردن نقشه

پس از بادید محل و ریشه کنی اولین قدم در ساختن یک ساختمان پیاده کردن نقشه میباشد که منظور از پیاده کردن نقشه یعنی انتقال نقشه ساختمان از روی کاغذ بر روی زمین به طوری که محل دقیق پی ها و ستونها و دیوارها و زیر زمینها و عرض پیها روی زمین به خوبی مشخص باشد.

2-4- گود برداری

برای انجام عملیات گود برداری ابتدا حجم عملیات خاک برداری را مشخص کنیم پس از آن باید ماشین آلات را با توجه به حجم مشخص شده و کارآیی ماشین آلات انتخاب کنیم ( بیل مکانکی مناسب ، کامیون مناسب و ...) سپس اگر بنا دارای زیر زمین یا طبقات منفی باشد ابتدا باید گود برداری زیرزمین یا طبقات منفی انجام دهیم سپس گود برداری را تا روی پی انجاممی دهیم به علاوه چند سانتیمتر بیشتر برای فرش کف و عبور لوله ها که باید محل پی های نقطه ای یا پی های نواری و شناژها را با دست خاکبرداری کرد.

 

2-5- در موقع گود برداری یا مواقعی که در مجاورت زمینی که قصد گود برداری داریم ساختمانی قرار داشته باشد باید توجه کرد که در اثر گودبرداری ساختمان مجاور نشست نکند برای جلوگیری از ریزش دیواره های محل گود برداری به داخل گود علاوه بر شیب ملایمی که دیواره اطراف دارد که از دیوارهای مانع نیز استفاده میشود که می تواند به صورت فلزی باشد و به صورت دستک زنی است تا علاوه بر ریزش دیواره از نشست دیوار مجاور نیز جلوگیری میکند ( مانند ستونهای آجری بصورت منبری) که این روش را روش تنگ زدن می نامند .

اجرای فنداسیون

مرحله سوم اجرای یک پروژه مرحله اجرای فنداسیون میباشد این مرحله اولین مرحله اجرای ساختمان میباشد که باید برای اجرای آن حداکثر دفت و توجه را صرف نمود اصولا بارهای سقف از طریق تیر به پل و از پل به ستون و از ستونها به پی ها و از پی به زمین منتقل می شود و اگر هر گونه نارسایی و ضعفی در این مسیر وجود داشته باشد باعث ایجاد فشار بر روی دیگر اعضا و احتمالا شکستن آنها و فرو ریختن و یا جابجا شدن سقف می شود که پی یکی از آن اعضا می باشد بطوریکه اگر پی قادر به انتقال بار از ستون به زمین نباشد و دارای نقصی باشد باعث فرو ریختن سقف و یا پایین رفتن ستون می شود البته عرض و طول و عمق پی ها کاملا بستگی به وزن ساختمان و قدرت تحمل خاک محل ساختمان دارند و در ساختمانهای فلزی بیشتر از پی های نقطه ای استفاده می شود و در زمینهای سست و ساختمانهای بسیار سنگین از پی های سراسری استفاده می شود اجزاء یک پی کامل به طور کامل عبارتند از :

1- شفته ریزی 2- بتن مگر

3- قالب بندی 4- عایق بندی

5- آرماتور بندی 6- نصب بیس پلیت

7- رگلاژو ( گروت) 8- اجرای بتن ریزی

3-1- شفته ریزی

بطور کلی خاکهای زمین به چند دسته تقسیم می شوند که توسط آزمایشگاه مکانیک خاک تعیین می گردد بسته به نوع خاک برای زمین تصمیم گیری میشود اغلب مواقع قدرت مجاز تحملی زمین برای ساختمانهای کوچک با مشاهده خاک پی و دیدن طبقات آن و طرز قرار گرفتن دانه ها برر روی همدیگر و یا با ضربه زدن به وسیله کلنگ به محل پی و یا تجربیات محلی قابل تشخیص میباشد بطور کلی برای زمینهایی که استقامت کمتری دارند باید شرایطی را به وجود آورد که آن زمین توانایی تحمل بارها را داشته باشد ایجاد استقامت مصنوعی خاک یکی از آن شرایط انجام شفته ریزی میباشد در زمینهایی که قبلا تحت عملیات خاکبرداری ، گود برداری شده اند توسط ملات شفته آهکی یا ملات باتارد که تشکیل شده از آهک و سیمان و آب و مصالح سنگی درشت دانه است انجام می شود.

3-2- قالب پی

برای انجام پی نیاز به یک قالب می باشد تا آرماتورها درون آن قرار گیرند قالب پی اصولا دو نوع آجری و فلزی میباشد که نوع آجری آن به خاطر اینکه اولا مقرون به صرفه است ثانیا نیاز به باز کردن و تعمیر و تمییز کردن ندارد و ثالثا بخاطر اینکه حکم عایق و نگهدارنده پی را نیز دارد مصرف بیشتری دارد دیوارهای قالب آجری را باید به وسیله کاور عایق بندی کرد به دلیل اینکه بتن از بین درز آجرها بیرون نیاید و شیره بتن توسط آجر جذب نشود ( شکل 1)

 

 

 

 

 

 

 

شکل1- نمای اجرای قالبهای آجری پس از گود برداری

 

 

3-3- بتن مگر

بتن مگر یا بتن نظافت بتنی است با عیار پایین و نسبتی که دقت در آن چندان اهمیت ندارد و بتن مگر بر روی شفته و در زیر قالب پی در اندازه ای بزرگتر از عرض قالب پی ریخته می شود و چنانکه از اسم آن مشخص است بخاطر اینکه فاصله ای بین زمین و قالب پی وجود داشته باشد و همچنین به خاطر اینکه بتن پی مستقیما با زمین در تماس نباشد و سطح زیر پی کاملا تراز و یکسان باشد بین مگر را اجرا می کنند مقدار سیمان در بتن مگر در حدود 100 الی 150 کیلوگرم در متر مکعب است ضخامت بتن مگر در حدود 10 سانتی متر میباشد.

بتن مگر در پی های با قالب آجری درون قالب ریخته می شوند ( شکل 2- الف)

اما در قالب های فلزی قبل از نصب قالبها بتن مگر ریخته می شود ( شکل 2- ب)

 

 

 

 

 

 

شکل 2- الف ریختن بتن مگر در کف قالب

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2- ب- ریختن بتن مگر قبل از گذاشتن قالب ( خصوصا قالبهای فلزی)

آرماتور بندی

بتن از مقاومت بسیار خوبی برخوردار میباشد اما مقاومت کششی آن بسیار پایین است و در محل تارهای کششی ترک هایی در آن ایجاد میشود لذا برای جلوگیری از ترکیدن بتن در محل تارهای کششی میلگرد های فولادی قرار میدهند و بهمین خاطر برای تقویت کششی آن از آرماتور استفاده یم شود.

بطور کلی به هر گونه میلگردی که در بتن و برای تقویت بتن به کار می رود آرماتور میگویند

آرماتور بندی عموما در محوطه کارگاه صورت می گیرد ( شکل 3)

 

 

 

 

 

 

 

شکل 3- آرماتور بندی در محل کارگاه

در آرماتور از میلگردهای متفاوتی استفاده میشود که انواع آرماتور عبارتند از :

- آرماتور ساده

- آرماتور عاج دار و میلگرد را با قطر آن میخوانند و در سیستم متریک میلگرد با قطرهای 2 و 3 و 4 و 5 و 6 و 8 و 10 و 12 و 14 و 16 و ... و 50 وجود دارد آرماتورها به دو صورت جوش و بست بهم اتصال داده می شوند و به صورت شبکه های آماده شده درون قالبهای آجری قرار میگیرند اصولا آرماتوربندی باید به صورت دقیق باشد و به نحوی صورت گیرد که تمام نکات مورد نیاز در مورد قفسه آرماتور محاسبه و رعایت شود در محاسبات مربوط به قفسه آرماتور باید قطر آرماتورها فاصله بین آنها فاصله خاموتها ( آرماتورهای عرضی) دقیقا محاسبه شود.
( شکل 4)