فهرست مطالب

فصل اول:كليات تحقيق... 1

مقدمه. 2

تعریف مفاهیم و اصطلاحات... 4

مبانی نظری: مؤلفه ها و عناصر اقتصاد مقاومتی.. 5

نیروی نظامی.. 6

 

فصل دوم:اقتصاد مقاومتي... 8

مفهوم اقتصاد مقاومتي.. 9

فلسفه طرح مفهوم اقتصاد مقاومتی.. 11

تحریم.. 12

تاریخچه تحریم آمریکا علیه ایران.. 12

نتایج نهایی تحریم‌ها15

محورهاي اساسي اقتصاد مقاومتي.. 17

1- حمايت ازتوليد ملي.. 17

2- سياستهاي اصل 44 قانون اساسي.. 18

3- توجه به نخبگان واستفاده ازفناوري نوين.. 18

اقتصاد مقاومتي، تحقق جهاد اقتصادي.. 19

مهمترين اهداف تحقق اقتصاد مقاومتي.. 19

1- مهار سوداگري و فساد، گام اول تحقق اقتصاد پايدار. 19

2- مردمي سازي اقتصاد، ارتقاء مقاومت اقتصادي دربرابر تحريمها20

3- خلاصي از وابستگي به درآمد نفت، مصداق خود اتكايي.. 20

4- اولويت بندي شركاي تجاري ايران.. 21

5- فرهنگ‌سازي اولويت توليد بر واردات و خريد كالاي داخلي.. 21

 

فصل سوم:نيروهاي نظامي... 23

1. ارتش جمهوری اسلامی ایران.. 25

ویژگیهای ارتش جمهوری اسلامی ایران.. 25

مأموریت و وظایف ارتش جمهوری اسلامی ایران.. 25

2. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.. 27

تعریف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.. 28

هدف از تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.. 28

وظایف و مأموریتهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.. 29

مأموریتهای انتظامی سپاه. 31

مأموریتهای اطلاعاتی سپاه. 32

مأموریت فرهنگی سپاه. 32

سازماندهی و آموزش بسیج.. 33

3. نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران.. 34

4. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.. 35

وظایف وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسّلح.. 36

 

فصل چهارم:نقش نيروهاي نظامي در اقتصاد مقاومتي... 38

نهادهای نظامی و اقتصاد. 39

مأموريت هاي ذاتي نيروهاي نظامي در رابطه با اقتصاد. 40

* مبارزه با قاچاق کالا و ارز. 40

* امنیت اقتصادی.. 41

ضرورت ها44

انتقادات وارد بر ورود دستگاه های نظامی به اقتصاد و پاسخ های آن.. 45

الف) تبعات اقتصادی:45

ب) تبعات سیاسی:46

الزامات تعبیه ساختار مناسب برای استفاده از توان نظامی ها در حوزه اقتصاد. 48

الف) قانونی شدن.. 48

ب)حوزه های ورود و عدم ورود. 48

ج)افکار عمومی.. 50

د)تعبیه فرآیندهای قوی نظارتی و رقابتی.. 50

هـ) قانونی شدن.. 51

تعبیه فرآیندهای قوی نظارتی و رقابتی.. 53

 

فصل پنجم:نتيجه گيري... 54

منابع. 57

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول:

كليات تحقيق

 

مقدمه

«اقتصاد مقاومتی» گفتمان بدیع و نوآورانهای است که برای نخستین بار از سال1389 از سوی رهبری نظام جمهوری اسلامی مطرح گردید و در ادبیات اقتصاد ، سیاست و مدیریت جای گشود. اقتصاد مقاومتی در حقیقت شیوه‌ای از مدیریت اقتصاد در سطح کلان و خرد است که بر پایه الزامات و در شرایط خاصی تدبیر و به اجرا گذاشته می­شود.

با توجه به این موضوع که مسئله اقتصاد بعد از اعتقاد ، مهم‌ترین عنصر استقلال سیاسی هر کشور است ، طبیعی است که نظامهای سلطهگر حاکم بر جهان نیز برای به‌ زانو درآوردن کشورهای مستقل و آزاد اگر از راه فرهنگ و اعتقاد موفقیتی کسب ننمایند به سمت و سوی اقتصاد متوجه میگردند و یا در شرایطی همزمان از هر جبهه‌ای وارد می‌شوند اما تهاجم در جبهه اقتصاد را تشدید می‌کنند.

مردم ایران پس از سالها مبارزه ، نظام سیاسی مورد نظر خود را مستقر ساختند و با نفی سلطهپذیری برخاسته از اصول اعتقادی ، استقلال سیاسی را وجهه­ی همت خویش قرار دادند. بسیار طبیعی به نظر می‌رسید که برچیدهشدن سلطه دهها ساله کشورهای استکباری با واکنشهای خصمانه روبهرو گردد و از همین رو از همان اوان به ثمر نشستن مبارزات و استقرار نظام جمهوری اسلامی ، کشور ما آماج تهاجمات فرهنگی ، نظامی ، امنیتی و تروریستی و البته اقتصادی قرار داشته است. گرچه دشمنان از همان ابتدا همگام و ملازم با جبهههای فرهنگی ، نظامی و امنیتی ، جبههای نیز در اقتصاد گشودهاند اما شاید هیچگاه تا این زمان به اقتصاد امید نبسته و طیف گستردهای از ابزارهای اقتصادی را به کار نگرفته باشند. بنابر این می توان گفت که ملت ایران سالهاست که مقاومت هوشیارانه در عرصههای مختلف و از جمله در اقتصاد را آزمودهاند اما بیگمان گفتمان کنونی مفهومی فراتر از مقاومت دارد و به سوی یک منش و روش نظام­مند ، هدفدار و توام با برنامه ریزی رهنمون میشود. تعریف دقیق ابعاد و جوانب مختلف این گفتمان تازه نیازمند کوششهای علمی و پژوهش در این عرصه است.

در اين تحقيق ابتدا خلاصه اي از مفهوم و چگونگي اقتصاد مقاومتي و همچنين نيروهاي نظامي مورد بررسي قرار مي گيرد و در آخر رابطه نيروهاي نظامي و مسلح با اقتصاد مقاومتي وبه عبارت ديگر نقش و جايگاه نيروهاي نظامي در اقتصاد مقاومتي به تفصيل بيان مي شود.

 

تعریف مفاهیم و اصطلاحات

اقتصاد مقاومتی :

بیان یک تعریف جامع از اقتصاد مقاومتی بهغایت دشوار است. علت این امر شاید به این خاطر آن باشد که عبارت یاد شده مفهومی از یک شیوه مدیریتی در اقتصاد را در خود دارد که خودبهخود با مسایل فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی و امنیتی گره میخورد و در قالب یک جمله و عبارت قابل بیان نیست. از اینروست که غالب محققان و صاحبنظرانی که در این عرصه اظهار نظر و قلمفرسایی کرده‌اند ، به جای بیان تعریف ، به توصیف و تبیین یک یا چند بعد از ابعاد ، مصادیق و مؤلفههای اقتصاد مقاومتی پرداختهاند. در این میان مبدع این گفتمان که رهبری نظام جمهوری اسلامی هستند از اقتصاد مقاومتی به عنوان «اقتصادی که برای یک ملت، حتی در شرایط فشار و تحریم، زمینه رشد و شکوفایی را فراهم می کند یاد نمودهاندکه معنايش حصار كشيدن دور خود و فقط انجام يك كارهاى تدافعى نمی باشد».[1] یا در جای دیگری اشاره دارند که « اقتصاد مقاومتی در رویارویی و تقابل با اقتصاد وابسته و مصرف کننده قرار می گیرد . . . . و يك مسئله هم در اقتصاد مقاومتى، مديريت مصرف است. . . . . يك ركن ديگر اقتصاد مقاومتى، حمايت از توليد ملى است . . . . مردمى كردن اقتصاد، جزء الزامات اقتصاد مقاومتى است.»[2]

 

مبانی نظری : مؤلفهها و عناصر اقتصاد مقاومتی

ماهیت اقتصاد مقاومتی هنوز کاملاً شناختهشده نیست و به تعبیر برخی صاحب‌نظران چه در عرصه تئوری و چه در عرصه عمل سابقه‌ای در دنیا ندارد.[3] از همین روست که مبدع این دیدگاه خواهان شکلگیری« مراكز مطالعاتى‌ براى تحقيق در اقتصاد مقاومتى» شدهاند. اما در این میان نویسندگان و صاحب­ نظران ،دیدگاههایی در باب مؤلفهها و عناصر مربوط به اقتصاد مقاومتی مطرح کرده اند که به مواردی از آنها اشاره میشود.

خشایار سیدشکری اجتناب از مصرف بیرویه و پسانداز بیشتر ، تنوعبخشی به منابع درآمدی اقتصاد و خودبسندگی در نیازهای اساسی کشور را از لوازم اقتصاد مقاومتی دانسته است.[4]

محمدزاده و نظریان در مقالهای انضباط اقتصادی ، مبارزه با فساداقتصادی ، حمایت از تولید داخلی و برندهای ملی ، جلوگیری از واردات کالاهای غیرضروری و رفع وابستگی به نفت را در اقتصاد مقاومتی مهم دانسته اند.[5]

ممبینی با محور قرار دادن سخنان رهبری ، کارآفرینی ، حرکت برنامهای ، کاهش اسراف ، کاهش وابستگی ، مدیریت مصرف ، تولید داخلی ، کاهش وابستگی به نفت ، مردمی کردن اقتصاد ، پرهیز از دید کوتاه مدت ، مبارزه با مفاسد ، مدیریت صحیح منابع ارزی و شرکت­های دانشبنیان را برای اقتصاد مقاومتی درنظر گرفته است.[6]

 

یاریفرد و همکاران دراین رابطه مديريت مصرف و جلوگیری از اسراف و زیاده روی، توجه و حمایت از تولیدات داخلی، توانمندسازی و فعال شدن بخش خصوصی و استفاده از همه ظرفیتهای دولتی و مردمی را مورد تاکید قرار دادهاند.[7]

و بالاخره تاری و همکاران در گزارشی شاخصهای اقتصاد مقاومتی را بر اساس قاعده نفی سبیل ، عدم اسراف ، نهی از اخلال در نظام و نهی از اتراف بیان داشته و خودکفایی و متنوعساختن تولید داخلی، جایگرینی واردات و خودکفایی در کشاورزی را از راهبردهای درازمدت آن دانستهاند.[8]

نیروی نظامی

نظام یا نیروی نظامی که در بسیاری از کشورها به طور کلی به آن ارتش گفته می‌شود غالباً سازمانی است که توسط ملت انتخاب و به قدرت می‌رسد و معمولاً برای دفاع از کشور (یا حمله به دیگر کشورها) با تهدیدات بالفعل یا بالقوه به وسیله سلاح می‌جنگد. نظام، اصطلاحی مشتق از واژه نظم در زبان عربی است. نیروهای نظامی غالباً به عنوان جوامعی درون جوامع دیگر عمل می‌کنند. این نیروها دارای جوامع نظامی ویژه، سیستم مالی، آموزشی، پزشکی و دیگر جنبه‌های یک جامعه فعال مدنی هستند.

ریشه‌شناسی و تعریف

اصطلاح نظام برگرفته از واژه نظم در زبان عربی است که اشاره به تشکیلات مرتب و آراستهٔ نیروهای مسلح دارد. از اصطلاحات مرکب با نظام می‌توان به پیاده‌نظام، خدمت نظام، سواره‌نظام یا مدرسه نظام اشاره کرد.

واژه‌ی ارتش از واژه‌های برساخته در دوران معاصر است و از روی واژهٔ ارتشتار (ارتشدار) که پیش از آن به معنی سپاهی (لشکری) در زبان فارسی وجود داشت، برساخته شده‌است. برخی بر این باورند این پسین‌سازی از این رو انجام گرفته که واژه‌گزینان این واژه را مرکب فرض کرده‌اند و جزء دوم دار را به معنای دارنده فرض کرده‌اند.این واژه را فرهنگستان ایران نساخته‌است بلکه نتیجهٔ کار عده‌ای است که در دوره‌های جدید اما پیش از کودتای ۱۲۹۹، در مقابل برخی از واژه‌های جدید و ترکی که در ارتش رواج داشت، به واژه‌گزینی پرداختند. جواد صبوحی معتقد است که چون آن واژه‌گزینان با این فن آشنا نبوده‌اند، دچار لغزش‌هایی شدند. اینان واژهٔ «ارتش» را به جای واژهٔ ترکی قشون قرار دادند و بدین وسیله می‌خواستند این واژهٔ ترکی را کنار بگذارند که البته سرانجام با جاافتادن این واژه، در این امر کام یافتند.[9]

اما معادل اصطلاح نظام در زبان لاتین militaris است. این واژه به قولی برگرفته از ریشهٔmiles به معنای سرباز و به قول دیگر از ریشه mil-it به معنای حرکت در یک جمع یا توده گرفته شده است.

اصطلاح نظام به عنوان یک اسم اشاره به کل نیروهای مسلح یک کشور و یا فرماندهان آن‌ها دارد. به طور کلی این اصطلاح به عناصر فیزیکی نیروهای مسلح، کارکنان، تجهیزات و فضای فیزیکی که آن‌ها اشغال می‌کنند اطلاق می‌شود.

نظام (نظامی) به عنوان یک صفت به معنی سربازان یا سربازی و همچنین کل نیروهای مسلح است. دبیرستان نظام یا دانشگاه نظامی نمونه‌هایی از این کاربردها هستند. امروزه اصطلاحاتی همچون خدمت نظامی، اطلاعات نظامی و تاریخ نظامی کاربردهای زیادی دارند.

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم:

اقتصاد مقاومتي

 

مفهوم اقتصاد مقاومتي

امروزه جمهوری اسلامی در حوزه‌های اقتصادی خود با مسائل یا مفاهیمی مواجه است که به هیچ عنوان تاکنون چه در عرصه‌ نظری و در کتاب‌های درسی و چه در عرصه‌ عمل و تجارب بشری مشابه و مابه‌ازای واقعی نداشته است. بنابراین، خود انقلاب اسلامی مکلّف به نوآوری و ابتکار و نظریه‌پردازی و الگوسازی در این عرصه‌های جدید اقتصادی است. هر کشوری که عَلم استکبارستیزی را برپا کند لاجرم نیازمند چنین الگوهایی است.

در سالی که با نام حمایت از تولید ملّی، کار و سرمایه ایرانی مزیّن شده است، به اوج رسیدن فشارهای ناشی از تحریمهای اقتصادی بینالمللی، اقتصاد کشور را در شرایط خاصّ قرار داده است. در این شرایط است که راهبرد «اقتصاد مقاومتی» مطرح میشود. با توجّه به این که این راهبرد مختصّ شرایط فعلی اقتصاد ایران است و پیشینه و تجربه منطبق با شرایط کنونی کشور ما را هیچ کشوری در هیچ کجای دنیا نداشته است ضرورت تبیین ،تعریف مؤلّفه­های اقتصاد مقاومتی بیش از پیش آشکار میشود.

اگر چه موضوع اقتصاد مقاومتی چندی پیش در اذهان اقتصاددانان به وجود آمد؛ امّا این مبحث به صورت تأکیدی توسط مقام معظّم رهبری در 8 مرداد 1391 در دیدار جمعی از محقّقان، پژوهشگران، متخصّصان و نوآوران در عرصه‌ علم و فناوری و نیز مسئولان شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فنّاوری مطرح گردید. برای ورود به بحث، ابتدا شمه­ای از بیانات معظم له مطرح میشود. در این دیدار ایشان خاطر نشان ساختند که «یکی از راه‌های عبور از مقطع حسّاس و سرنوشت‌ساز کنونی جدّی گرفتن «اقتصاد مقاومتی» است. اقتصاد مقاومتی یک شعار نیست، بلکه یک واقعیّتی است که باید محقَق شود».

 

بر اساس بیانات مقام معظّم رهبری، یکی از بهترین مظاهر و مؤثر‌ترین مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی، شرکت‌های دانش‌بنیان است که می‌توانند اقتصاد مقاومتی را پایدار‌تر کنند. تولید ثروت از طریق منابع تمام‌شدنی همچون نفت خودفریبی است و خام‌فروشی دامی است که میراث سال‌های متمادی قبل از انقلاب است و متأسّفانه کشور گرفتار آن شده است و باید تلاش شود که ملّت ایران از این تله نجات پیدا کند.

 

[1]. خامنهای، 17/5/1391

[2]. خامنه اي ، 2/6/91

[3]. ایمانی،1391

[4]. سیدشکری و همکار ، 1391

[5]. محمدزاده و همکار ، 1391

[6]. ممبینی ، 1391

[7]. یاریفرد و دیگران ، 1391

[8]. تاری و دیگران ، 1391

[9]. حسن‌دوست، محمد. فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی (جلد اوّل). زیر نظر بهمن سرکارتی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار، ۱۳۸۳.