فهرست مطالب

عنوان صفحه

 

فصل اول:کلیات پژوهش

مقدمه. 2

تعریف مفاهیم.. 3

هزینه یابی.. 3

کالای ساخته شده. 3

کالای در جریان ساخت... 3

تولید.. 4

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

منشأ و تاریخچه هزینه یابی هدف... 6

اهمیت حسابداری بهای تمام شده. 7

کاربرد حسابداری بهای تمام شده و نرم افزارها و برنامه های حسابداری.. 8

مقایسه جایگاه حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده در موسسات تولیدی.. 8

الف)مواد مستقیم.. 9

ب)کار مستقیم.. 9

ج)مخارج مستقیم.. 10

د)مواد و دستمزد مخارج غیر مستقیم.. 10

سربار ساخت... 10

1.مواد غیر مستقیم.. 10

2.کار غیر مستقیم.. 11

3.مخارج غیر مستقیم.. 11

سیستم بهینه هزینه‌یابی.. 11

 

فصل سوم: شرح عملیات پژوهش

روش‌های تخصیص هزینه‌های سربار. 14

گردآوری و تخصیص هزینه‌ها برحسب دوایر. 16

تفاوت میان روش‌های جذب سربار. 17

هزینه‌یابی برمبنای فعالیت‌ (ABC). 17

شناسایی فعالیت‌های مصرف‌کننده منابع. 19

‌نمودار فعالیت‌ها و مخزن هزینه‌ها دایره تولیدی آلفا21

هزینه‌یابی کایزن.. 21

طول عمر محصول و سیستم‌های هزینه‌یابی.. 22

مقایسه هزینه‌یابی کایزن با هزینه‌های استاندارد. 23

هزینه‌یابی و نظام قیمت‌گذاری هدف... 23

مراحل اصلی فرآیند کار. 24

پنج عامل استراتژیک حیات شرکت/محصول.. 25

شرایط و نیازمندی‌های اجرای موفقیت‌آمیز نظام. 27

 

فصل چهارم: نتيجه گيري و پيشنهادات

نتایج و دستاوردهای حاصل از اجرای این نظام. 34

پیشنهادات پژوهش.... 35

فهرست منابع. 37

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

مقدمه

رقابت بین المللی،شرکت‌های صنعتی را در کشورهای مختلف واداشته است که در سیستم‌های تولیدی خویش بازنگری کنند.بسیاری از صنایع ناچارند برای بقای خود در مصرف منابع فیزیکی و استفاده از نیروی انسانی تغییرات جدّی ایجاد کنند.این، زمینه‌هایی است که امروزه حسابداران مدیریت ناگزیرند در آن به بحث و کاوش‌ بپردازند.بسیاری از صاحب‌نظران تغییر و اصلاح در حسابداری مدیریت را به دلیل تغییر در سیستم‌های تولید در واکنشی به رقابت جهانی ضروری می‌دانند.تقریبا در اواخر دهه‌ 1970 میلادی،کشورهای پیشرفته صنعتی دنیای غرب دریافتند که ژاپن به تولیدکننده محصولات با کیفیت و کارآیی بالا تبدیل شده است.

عبارت‌ Made in Japan که برای نسل گذشته تنها مترادف با صنعت ارزان بود، امروزه دیگر چنین نیست.شرکت‌های ژاپنی از مدت‌ها قبل تشخیص داده‌اند که مرحله طراحی محصول اثر تعیین‌کننده‌ای بر فرآیند تولید و بهای تمام شده محصولات دارد؛ لذا می‌کوشند محصولاتی تولید کنند که بهای تمام شده آن‌ها باعث توفیق در تصرف‌ و دست‌یابی به بازارها شود.اعتقاد عمومی بر این است که شرکت‌های ژاپنی در دست‌یابی به برتری رقابتی از این نظام(هزینه‌یابی هدف)بهره بسیاری برده‌اند.اگر فرآیند کنونی تولید،جوابگوی تولید این‌گونه محصولات نباشد،تلاش‌ها بر بهبود فرآیند تولید متمرکز خواهد شد.هزینه‌یابی هدف،یکی از رویکردهای مدیریت‌ هزینه‌یابی در ژاپن است.

در این پروژه می‌خواهیم سیستم‌های سنتی هزینه‌ها را مرور کنیم و در نهایت، هزینه‌یابی جدید،شامل هزینه‌یابی برمبنای فعالیت و کایزن و هدف را بررسی نماییم.

امروزه بدیهی است که اتکای صرف به روش‌های سنتی حسابداری دیگر نمی‌تواند نیازهای صنعتی امروزه را برآورده کند.

حسابداری به عنوان یک سیستم عملیاتی- اطلاعاتی،با سیستم‌های فراگیر مدیریت‌ و سازمان مرتبط است.تغییراتی که در سازمان‌ها پیش آمده و می‌آید،تحولات متناظری‌ را در سیستم حسابداری می‌طلبند.حسابداران با شناخت جامع‌تر از سازمان‌ها و مدیریت،می‌توانند وظایف خود را ارتقا دهند و مفیدتر واقع شوند.

 

تعریف مفاهیم

هزینه یابی

هزینه‌یابی را چنین تعریف کرده‌اند:«طبقه‌بندی و تسهیم صحیح هزینه‌ها به منظور تعیین بهای تمام شده محصولات و خدمات واحد تجاری و تنظیم و ارائه اطلاعات‌ مربوط،به‌نحو مناسبی که برای راهنمایی مدیران و صاحبان واحد مزبور به منظور کنترل‌ عملیات آن قابل استفاده باشد.»

پس ما در هزینه‌یابی با سرشکن سیستماتیک و منطقی هزینه‌ها برای تعیین‌ بهای تمام شده یک محصول یا خدمت سروکار داریم.

 

کالای ساخته شده

کالایی که با گذراندن مراحل تولید به شکل کامل ساخته شده است و در واقع فرآیند تولید را به شکل کامل طی نموده است را کالای ساخته شده می گویند.

 

کالای در جریان ساخت

کالاهایی که در جریان مراحل تولید قرار گرفته اند ولیکن کامل نشده اند و بخشی از فرآیند تولید را طی نموده اند ولی ساخت آنها تمام نشده است را کالای در جریان ساخت گویند.

تولید

هرگاه مواد اولیه با عبور از یک فرآیند ساخت تغییر شکل دهد و به یک کالای ساخته شده تبدیل شود اصطلاحاً می گویند تولید صورت پذیرفته است.

به عنوان مثال اگر یک تکه چوب با گذشت از فرآیند برش و اتصال به میز و صندلی تبدیل شود این عمل تولید محسوب می گردد و یا فرآیند تبدیل چند ماده شیمیایی به رنگ تولید محسوب می شود.

البته باید توجه داشت ممکن است کالای ساخته شده یک فرآیند تولید، مواد اولیه تولید دیگر محسوب گردد و در فرآیندی دیگر به یک کالای ساخته شده دیگر تبدیل شود.

بعنوان مثال سنگ آهن که مواد اولیه ذوب آهن می باشد با طی مراحل تولید به ورق آهن و نبشی و اشکال مختلف تبدیل می شود و این کالای ساخته شده یعنی همان ورق آهن مواد اولیه ساخت و تولید میز فلزی، اجاق گاز و سایر موارد قرار خواهد گرفت.

بهای اولیه

بهای اولیه عبارت است از حاصل جمع هزینه هایی که به طور مستقیم ( مواد اولیه مستقیم و دستمزد مستقیم) در ساخت کالا به کار می رود.

دستمزد مستقیم+ مواد اولیه مصرفی مستقیم = بهای اولیه

بهای تبدیل

بهای تبدیل ( هزینه های تبدیل) عبارت است از هزینه هایی که برای تبدیل مواد اولیه به کالای ساخته شده به کار می رود یعنی در واقع حاصل جمع دستمزد مستقیم و سربار ساخت

سربار ساخت + دستمزد مستقیم = بهای تبدیل

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم:

ادبیات پژوهش

 

منشأ و تاریخچه هزینه یابی هدف:

در دهه 1960 رشد صنایع مختلف همگام با توسعه ماشینی شدن شتاب بیشتری گرفت. در آن زمان تقاضا برای محصولات شگفت آور بود و کانون توجه مدیریت هزینه بر مراحل تولید متمرکز قرار داشت و از این رو هزینه یابی استاندارد ابزار اصلی کنترل هزینه شمرده می شد. در اوایل دهه 1970، اشباع بازار و بالا رفتن سطح زندگی مردم شرکت ها را مجبور به تولید محصولات متنوع با ویژگیهای متفاوت نمود و با استفاده از امکانات جدید چرخه عمر محصولات به نفع محصولات بهتر و جدیدتر دائما کوتاه تر شده و از این رو اهمیت مدیریت هزینه را در مرحله برنامه ریزی و طراحی افزایش داد.

پیش تر هزینه یابی هدف به عنوان فن هزینه یابی فراگیر تولیدکنندگان ژاپنی را جذب خود کرده بود و هزینه یابی هدف اولین بار در دهه 1960 در شرکت اتومبیل سازی تویوتابرای برنامه ریزی هزینه تولید یک خودرو به مبلغ 1000 دلار و در واکنش به شرایط دشوار بازار پا به عرصه وجود گذاشته بود. در آن زمان بازارهای آسیا انباشته از محصولات شرکتهای غربی بود و مؤسسه های ژاپنی نیز با کمبود منافع و مهارتهای مورد نیاز برای توسعه مفاهیم فنون و ابزارهای لازم برای رسیدن به رقیب پر قدرت خود در زمینه هایی چون کیفیت، هزینه و کارآیی روبرو بودند. بسیاری از شرکت های ژاپنی به این نتیجه رسیدند که فعالیتهای چند وجهی در تولید، آنگونه که شرکتهای غربی به کار می برند می تواند با اصلاحاتی به صورتی اثر بخش به کار گرفته شود. آنان بر این عقیده بودند که در هم آمیختن کارکنان بازاریابی، مهندسی، مالی، تولیدی و برنامه ریزی در یک گروه تخصصی منافع متعددی دارد. این گروه ها می توانستندروشها و فنون جدیدی برای طراحی و ایجاد محصولات جدید در معرض آزمایش قرار دهند و در جهت افزایش یکپارچگی بین فعالیتهای بالا دستی در عملیات شرکت، تلاش کنند. هزینه یابی هدف از چنین محیطی پدید آمد. مجموعه ای از ابزار تخصصی شامل تحلیل عملیات، مهندسی ارزشها، تحلیل ارزشها و مهندسی همزمان برای تکمیل هزینه های هدف معرفی شد و این امر شرکتهای ژاپنی را در زمینه های طراحی و ایجاد محصول در موقعیتی شاخص و اثر بخش قرار داد. تنها بعد از این تحولات بود که شرکت های اروپایی و آمریکایی به ارزش هزینه یابی هدف پی بردند.

 

اهمیت حسابداری بهای تمام شده

در واقع حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده یک ابزار بسیارمهم در اختیار میریت میباشد تا مدیران را در برنامه ریزی ، کنترل ونظارت وبررسی نتایج فعالیتها، یاری نماید.

مدیریت با استفاده از حسابداری صنعتی ،بهای تمام شده تولیدات را محاسبه می کند و کنترل خود را برروی هزینه های مواد ،دستمزد و و سایر هزینه های تولید اعمال می کند.

مدیران اگر گزارشات دقیق و صحیحی از عوامل هزینه نداشته باشنددر تصمیم گیری خود در جهت افزایش تولید یا سایرتصمیم گیریها و راه انجام تصمیمات خود با مشکل مواجه خواهندشد .

به عنوان مثال فرض کنید در صورتی که هدف تغییر نوع محصول تولید شده یا افزایش تولید باشد باید اطلاعات دقیقی از هزینه تولید وجود داشته باشد تا بتوان تصمیم گرفت که اگر ماشین آلات جدید خریداری شوند مقرون به صرفه است و یا ماشین آلات تعویض شوندو یا اینکه ماشین آلات اجاره گرفته شوند و یا بهتر است حقوق پرسنل افزایش داده شود ویا باید مقدار پرسنل افزایش داده شودو بسیاری از انواع تصمیمات مدیریت درموارد مشابه فوق الذکر مشروط بر اطلاعات حسابداری بهای تمام شده می باشد .

کاربرد حسابداری بهای تمام شده و نرم افزارها و برنامه های حسابداری

گاهی تصور می شود کابرد حسابداری صنعتی و بهای تمام شده محدود به کارخانجات و صنایع تولیدی می باشد هرچند شاید مشهورترین کاربردآن در این جهت باشدولی سایر موسسات نیز از حسابداری بهای تمام شده بهره برده و از روشهای حسابداری بهی تمام شده در بانکها ، شرکتهای بیمه، عمده فروشیها، شرکتهای حمل ونقل ،شرکتهای هواپیمایی ،دانشگاههاو بیمارستانها در جهت کارایی بیشتر استفا ده می گردد.

بعنوان مثال در یک بیمارستان کنترل هزینه ها و تعیین بهای تمام شده هزینه های بستری شدن و درمان یک بیمار ، با استفاده از حسابداری بهای تمام شده صورت می پذیرد و موادمصرفی ، دستمزد پزشک وسایر هزینه های مرتبط شناسایی و ثبت کنترل می گردندتا بهای تمام شده مشخص شود . یا شرکتهای حمل و نقل سعی در محاسبه و تعیین هزینه حمل بهای تمام شده حمل یک کیلوکالا و یکنفر مسافر را دارند .

 

مقایسه جایگاه حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده در موسسات تولیدی

حسابداری مالی در موسسات وظیفه تهیه گزارش وضعیت مالی و در واقع صورت سود و زیان ، ترازنامه و صورت گردش وجوه نقد را به عهده دارد و بیان می کند که در طول دوره مالی چه نتایجی حاصل شده است اما حسابداری بهای تمام شده در کنار حسابداری مالی گزارشاتی ازجزئیات تولید و مراکز ایجاد هزینه ارائه می دهد و به صورت دقیق تر مقدار مصرف مواد ، میزان تولید، ساعات کار انجام شده وهزینه های سایر عوامل تولید را در اختیار مدیریت قرارمیدهد تا بر اساس این اطلاعات و گزارشات مدیریت تصمیم گیری ،کنترلو برنامه ریزی کند.باید بدانید واحد حسابداری مالی و واحد حسابداری بهای تمام شده تحت نظر مدیر مالی می باشند و در واقع واحد حسابداری مالی و واحد حسابداری بهای تمام شده بازوان مدیریت مالی می باشند.

اشاره شد که حسابداری بهای تمام شده گزارشاتی از جزئیات تولید و مراکز هزینه و عوامل ایجاد کننده هزینه در اختیار مدیریت قرار می دهد و با توجه به اینکه سعی در تعیین بهای تمام شده تولید یک واحد کالا در هر یک از مراحل ساخت را دارد به آن حسابداری بهای تمام شده می گویند و به نظر می رسد اولین گزارشی را که یک حسابدار صنعتی باید تهیه کند جدول بهای تمام شده کالای فروش رفته باشد.

 

عوامل هزینه یا بهای تمام شده محصول

الف)مواد مستقیم:

کلیه موادی که مستقیما در ساخت محصول به کار رفته و جزئی از آن به حساب می‌آید مانند آرد در پخت نان،خاک در پختن آجر،چرم در دوختن کفش یا چوب در ساختن مبل.باوجوداین،تشخیص این که کدام مواد را باید جزء مواد مستقیم‌ یا غیر مستقیم طبقه‌بندی نمود آسان نیست؛لیکن موادی را که به مقادیر کم در ترکیب‌ محصول ساخته شده به کار می‌برند به منظور ساده کردن حساب‌ها در ردیف مواد غیر مستقیم طبقه‌بندی می‌کنند.

ب)کار مستقیم:

کاری است که مستقیما با ساختن یک محصول ارتباط دارد.دستمزد کار مستقیمی را که در تولید محصولات یا خدمات قابل فروش مصرف می‌شود دستمزد مستقیم می‌نامند.مثلا دستمزد مستقیم تولید محصولات پیش‌گفته را می‌توان دستمزد پرداختی به خمیرگیر و شاطر نانوایی یا به خشت‌زن کوره آجرپزی یا کفش‌دوز(کفّاش)یا مبل‌ساز نام برد.

ج)مخارج مستقیم:

شامل هر نوع هزینه‌ای غیر از مواد مستقیم و دستمزد مستقیم‌ است که مستقیما برای یک واحد تولید یا شماره کار به خصوصی مصرف شده است، مانند هزینه تهیه نقشه‌ها و الگوهای یک محصول.مبلغ این قبیل هزینه‌ها ممکن است‌ نسبتا ناچیز باشد که در این صورت می‌توان از این سرفصل صرف‌نظر کرد.این هزینه‌ها را در ردیف سایر هزینه‌های غیر مستقیم طبقه‌بندی می‌کنند.

د)مواد و دستمزد مخارج غیر مستقیم:

شامل کلیه هزینه‌یابی است که علاوه بر هزینه‌های مستقیم به یک شماره کار یا واحد تولیدی تعلق می‌گیرد و آن‌ها را سربار می‌گویند.

 

سربار ساخت:

شامل مواد و دستمزد و سایر هزینه‌هایی است که نمی‌توان آن‌ها را به‌ آسانی به حساب شماره کار یا سفارش به خصوصی منظور کرد از عوامل زیر تشکیل‌ می‌شود:

1.مواد غیر مستقیم:

هرگونه موادی که مستقیما در ساخت کالا وارد نشده،یا اگر مستقیما در آن به کار رفته باشد بهای آن به‌قدری ناچیز است که ارزش تفکیک‌ و تخصیص مستقیم به شماره کارهای مختلف را نداشته باشد؛مثل روغن و گریس برای‌ پاک کردن ماشین‌ها.

2.کار غیر مستقیم:

کاری که در کارخانه یا کارگاه انجام می‌شود ولی به‌طور غیر مستقیم به ساخت محصول کمک می‌کند؛مانند کار بازرسان فنی و سرپرستان کارگاه یا متصدیان نظافت کارگاه.

3.مخارج غیر مستقیم:

هزینه‌هایی که توسط مؤسسه انجام و تماما به حساب کارخانه‌ منظور یا قسمتی از آن به حساب کارخانه تسهیم می‌شود،ولی مستقیما با محصول به‌ خصوصی ارتباط ندارد؛مانند اجاره محل،نیرو و آب و برق مصرفی کارگاه،بیمه‌ و استهلاک تأسیسات و ماشین‌آلات کارگاه.این مخارج را سایر هزینه‌های غیر مستقیم‌ نیز می‌گویند.

 

سیستم بهینه هزینه‌یابی

سیستم بهینه هزینه‌یابی سیستمی است که جمع هزینه‌های زیر را به حد اقل رساند:

1.هزینه اندازه‌گیری مورد نیاز سیستم؛

2.هزینه‌های اشتباهات(هزینه‌های ناشی از تصمیم‌گیری ضعیف بر اثر نبودن‌ هزینه‌های دقیق محصول)؛

در شرکت‌هایی که محصولات متنوعی دارند هزینه‌هایی‌ اندازه‌گیری و هزینه اشتباهات باهم بستگی معکوس دارند.به این مفهوم که در یک‌ سیستم ساده هزینه‌یابی ممکن است هزینه‌های اندازه‌گیری پایین باشد،امّا گزارش‌های‌ بهای تمام شده محصول احتمالا موجب شود که مدیران تصمیم‌های ضعیف بگیرند.از طرف دیگر گرچه هزینه‌های اندازه‌گیری در سیستم‌های پیچیده‌تر بالاتر است،اما بهای‌ تمام شده محصول بسیار اطمینان بخش‌تر خواهد بود و این بدان مفهوم است که مدیران‌ می‌توانند تصمیم‌های بهتر و با اشتباهات کم‌تر و در عین حال اقتصادی‌تری بگیرند.لذا وضعیت سیستم هزینه‌یابی تحت تأثیر عوامل زیر است:

1.تغییرات هزینه‌های اندازه‌گیری؛

2.هزینه ناشی از ارتکاب اشتباه؛

3.میزان پیچیدگی محصول.